Urodzili się... 11 maja: Salvador Dali

Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 11, maj 2020 09:53

Zespół DBAiM

Kontrowersyjny, zainspirowany Picassem i Freudem, niepokorny i wizjonerski - Salvador Dali

Salvador Dali urodził się 11 maja 1904 w Figueres, w Hiszpanii.

          Należał do wielkich ekscentryków swej epoki, słynąc z oryginalnych sposobów promowania swojej sztuki. Zdolności przejawiał już we wczesnym dzieciństwie. Już w wieku dziesięciu lat pobierał lekcje, natomiast wystawiał swe dzieła już w wieku lat czternastu. Tworzył autopromocję świadomą, której symbolem do dziś pozostają wąsy charakterystycznie podkręcane, które zawijał przy pozowaniu do zdjęć.
Nie ukończył żadnych wyższych studiów artystycznych, gdyż uznał, że sam jest bardziej kompetentny w dziedzinach artystycznych od egzaminujących go profesorów.

          Na jego twórczości piętno odcisnęło szczególnie dwóch, minowicie Joan Miro oraz Pablo Picasso. Zarzucano mu jednak chciwość oraz popieranie faszyzmu, co nie szło w parze ze środowiskiem surrealistów paryskich. Jego twórczość od lat 30. XX wieku systematycznie zyskiwała na popularności, w 1974 mógł zatem otworzyć nawet własne muzeum w rodzinnej miejscowości Figueres.
Nie tylko malował, bowiem również fotografował, projektował, rzeźbił, czy też podejmował swe próby aktorskie w filmach. Zmarł z powodu niewydolności serca, 23 stycznia 1989 roku w Figueres. Rozszerzona biografia Salvadora Daliego

Przekrój życia i twórczości Salvadora Daliego
         Hiszpański artysta i ikona surrealizmu Salvador Dalí urodził się 11 maja 1904 r. W Figueres w Hiszpanii. Od najmłodszych lat zachęcano Daliego do uprawiania sztuki, aby następnie kontynuował naukę w akademii w Madrycie. W latach dwudziestych wyjechał do Paryża i zaczął kontaktować się z artystami takimi jak Picasso, Magritte i Miró, co doprowadziło do pierwszej fazy surrealizmu Daliego.
Być może najbardziej znany jest z obrazu “Trwałość pamięci” z 1931 r., ukazującego stopienie zegarów w otoczeniu pejzażu. Rozwój faszystowskiego lidera Francisco Franco w Hiszpanii doprowadził do wykluczenia artysty z surrealistycznego ruchu, ale to nie powstrzymało go przed dalszym malowaniem. Dalí zmarł w Figueres w 1989 roku.

Lata wczesne
          Salvador Dalí urodził się Salvador Felipe Jacinto Dalí y Domenech w dniu 11 maja 1904 r., w Figueres, w Hiszpanii, 16 km od granicy z Francją, u podnóża Pirenejów. Jego ojciec, Salvador Dalí y Cusi, był prawnikiem i notariuszem należącym do klasy średniej. Ojciec Salvadora miał podejście dyscyplinarne do wychowywania dzieci – był to styl wychowywania dzieci, który kontrastował ostro ze stylem jego matki, Felipy Domenech Ferres. To ona właśnie często pozwalała młodemu Salvadorowi na jego sztukę i wczesne przejawianie zachowań ekscentrycznych. Młody Salvador był inteligentnym dzieckiem, skłonnym jednakowoż do napadów gniewu na swoich rodziców i kolegów ze szkoły.
          W rezultacie Dalí był niekiedy okrutnie atakowany przez bardziej dominujących studentów czy tez nawet jego ojca, ojciec bowiem nie tolerował wybuchów i ekscentryczności syna i surowo go za to karał. Ich związek pogorszył się, gdy Salvador był jeszcze młody, był to rodzaj rywalizacji między nim a ojcem o uczucia Felipi. Dalí miał starszego brata, urodzonego dziewięć miesięcy przed nim, o imieniu Salvador, który zmarł na zapalenie żołądka i jelit.
Później Dalí często opowiadał historię, że kiedy miał 5 lat, jego rodzice zabrali go do grobu jego starszego brata i powiedział wówczas, że jest reinkarnacją jego brata. Dalí wspominał, że „Byliśmy podobni do siebie jak dwie krople wody, ale mieliśmy różne refleksje”. Salvador wraz ze swoją młodszą siostrą Anną Marią i rodzicami często spędzali czas w swoim letnim domu w nadmorskiej miejscowości Cadaques. W młodym wieku Salvador tworzył bardzo wyrafinowane rysunki.     

         Jego rodzice mocno wspierali jego talent artystyczny. To tam jego rodzice zbudowali mu studio sztuki, zanim wstąpił do szkoły artystycznej. Po dostrzeżeniu jego ogromnego talentu rodzice Salvadora Dali wysłali go do szkoły rysunkowej w Colegio de Hermanos Maristas i Instituto w Figueres w Hiszpanii. Był to rok 1916. Nie był typem poważnego ucznia, wolał marzyć i wyróżniać się jako ekscentrykasie , nosząc dziwne ubrania i długie włosy.
Po pierwszym roku w szkole artystycznej odkrył współczesne malarstwo w Cadaques, podczas wakacji z rodziną. Tam poznał także Ramona Pichota, lokalnego artystę, który często odwiedzał Paryż. W następnym roku jego ojciec zorganizował wystawę rysunków węglowych Salvadora w domu rodzinnym. W 1919 roku młody artysta miał swoją pierwszą publiczną wystawę w Miejskim Teatrze Figueres. W 1921 r. Matka Daliego, Felipa, zmarła na raka piersi. Dalí miał wtedy 16 lat i był zdruzgotany tą stratą. Ojciec ożenił się z siostrą zmarłej żony, co nie podobało się młodszemu Dalíemu, choć szanował ciotkę. Ojciec i syn walczyli w wielu różnych sprawach przez całe życie, co trwało aż do śmierci ojca Daliego.

Dali w szkole artystycznej.
          Świt surrealizmu W 1922 roku Dalí zapisał się do Academia de San Fernando w Madrycie. Wkrótce przeniósł swoją ekscentryczność na nowy poziom, zapuszczając długie włosy i bokobrody oraz ubierając się w stylu angielskich estetek z końca XIX wieku. W tym czasie wpłynęło na niego kilka różnych stylów artystycznych, w tym metafizyka i kubizm, co zwróciło na niego uwagę kolegów, choć prawdopodobnie nie do końca on sam rozumiał ruch kubistyczny.
           W 1923 roku Dalí został zawieszony w akademii za krytykę swoich nauczycieli i rzekome rozpoczęcie zamieszek wśród studentów w związku z wyborem nowych władz uczelnianych. W tym samym roku został aresztowany i na krótko uwięziony w Geronie za rzekome wspieranie ruchu separatystów, chociaż Dalí był w tym czasie apolityczny (i taki pozostał przez całe życie). Wrócił do akademii w 1926 r., ale został trwale wydalony na krótko przed końcowymi egzaminami za stwierdzenie, że żaden członek wydziału nie był wystarczająco kompetentny, aby go zbadać. W szkole Dalí zaczął odkrywać wiele form sztuki, w tym klasycznych malarzy, takich jak Raphael, Bronzino i Diego Velázquez (od którego wziął swój charakterystyczny wąsik). Zajmował się także awangardowymi ruchami artystycznymi, takimi jak Dada, ruch anty-establishmentowy po I wojnie światowej.
           Podczas gdy apolityczne spojrzenie Dalego na życie uniemożliwiło mu zdobycie szlifów uczelnianych, filozofia dada wpływała a jednak na jego pracę przez całe życie artysty. W latach 1926–1929 Dalí odbył kilka podróży do Paryża, gdzie spotkał się z wpływowymi malarzami i intelektualistami, takimi jak Pablo Picasso, którego szanował. W tym czasie Dalí namalował szereg prac, które wykazały wpływ Picassa. Poznał także Joana Miró, hiszpańskiego malarza i rzeźbiarza, który wraz z poetą Paulem Éluardem i malarzem René Magritte wprowadzili Daliego w surrealizm. W tym czasie Dalí pracował nad stylami takimi jak impresjonizm, futuryzm i kubizm.
        Obrazy Daliego kojarzyły się z trzema ogólnymi tematami: 1) wszechświatem człowieka i wrażeniami, 2) symboliką seksualną i 3) wyobrażeniami ideograficznymi. Wszystkie te eksperymenty doprowadziły do pierwszego surrealistycznego okresu Daliego w 1929 roku. Te obrazy olejne były małymi kolażami jego marzeń. W swojej pracy zastosował skrupulatną technikę klasyczną, na którą wpłynęli artyści renesansu, a którą stworzył ukazując dziwnechalucynacyjne postaci. Jeszcze przed tym okresem Dalí był zapalonym czytelnikiem psychoanalitycznych teorii Zygmunta Freuda.
Ważnym wkładem Dalego w ruch surrealistyczny było to, co nazwał „metodą krytyczną paranoikalną”, czyli mentalnym ćwiczeniem dostępu do podświadomości w celu zwiększenia kreatywności artystycznej. Dalí użyłby tej metody do stworzenia rzeczywistości ze swoich snów i podświadomych myśli, zmieniając w ten sposób mentalną rzeczywistość na taką, jaką chciał, a niekoniecznie taką, jaka była. Dla Dalíego natomiast stała się sposobem na życie. W 1929 roku Salvador Dalí rozszerzył swoje poszukiwania artystyczne na świat filmowy, współpracując z Luisem Buñuelem przy dwóch filmach “Un Chien andalou” (“Pies andaluzyjski”) i L’Age d’or (“Złoty wiek”) z których pierwszy znany jest ze sceny otwierającej – symulowanego cięcia ludzkiego oka brzytwą.

          Sztuka Daliego pojawiła się kilka lat później w innym filmie Alfreda Hitchcocka “Spellbound” (Urzeczona”) z roku 1945, w którym występują Gregory Peck i Ingrid Bergman. Obrazy Daliego zostały wykorzystane w sekwencji snów w tymże filmie i pomogły fabule, dając wskazówki do rozwiązania tajemnicy psychologicznych problemów Johna Ballantine’a. W sierpniu 1929 r. Dalí poznał Elenę Dmitrievne Diakonovą (czasami pisaną jako Elena Ivanorna Diakonova), rosyjską imigrantkę o 10 lat od niego starszą.
          W tym czasie była żoną surrealistycznego pisarza Paula Éluarda. Pomiędzy Dalím i Diakonovą rozwinęła się silna mentalna i fizyczna fascynacja i wkrótce ona opuściła Éluarda dla swojego nowego kochanka. Znany również jako „Gala” Diakonova była muzą i inspiracją Daliego i ostatecznie została jego żoną. Pomagała zrównoważyć – lub można by powiedzieć, stanowiła przeciwwagę – twórczym siłom w życiu Daliego. Dzięki swoim dzikim wyrażeniom i fantazjom Dali jednak nie był w stanie poradzić sobie z biznesową stroną bycia artystą. Gala zajęła się sprawami prawnymi i finansowymi oraz negocjowała w jego imieniu umowy z dealerami i promotorami wystaw. Oboje pobrali się podczas ceremonii cywilnej w 1934 r.
          W 1930 roku Salvador Dalí stał się już znaną postacią ruchu surrealistycznego. Marie-Laure de Noailles oraz Viscount i Viscountess Charles byli jego pierwszymi patronami. Francuscy arystokraci, zainwestowali znaczne środki w sztukę awangardową na początku XX wieku. Jednym z najbardziej znanych obrazów Daliego wyprodukowanych w tym czasie – i być może najbardziej znanym dziełem surrealistycznym – była “Trwałość pamięci” (1931). Obraz, czasem nazywany “Miękkimi zegarkami”, pokazuje topniejące zegarki kieszonkowe w krajobrazie. Mówi się, że obraz przekazuje w obrazie kilka pomysłów, głównie za sprawą wymowy mówiącej o czasie poza sztywnymi ramami oraz i fakcie, iż wszystko można zniszczyć.

           W połowie lat 30. XX wieku Salvador Dalí stał się tak samo znany ze swojej barwnej osobowości, jaki i dzieł sztuki, ale dla niektórych krytyków sztuki ten pierwszy aspekt przesłaniał ten drugi. Często występował w przesadnie długich wąsach, w pelerynie i z laską, a do tego publiczne występy Dalíego wykazywały ekscentryzm. W 1934 r. dealer sztuki Julian Levy przedstawił twórczość Dalíego i jego samego w Ameryce, na nowojorskiej wystawie, która wywołała wiele kontrowersji. Na balu, który odbył się na jego cześć, Dalí, w charakterystycznym ekstrawaganckim stylu, pojawił się w szklanej gablocie na piersi z biustonoszem.

Wydalenie z grona surrealistów
          Gdy zbliżała się wojna w Europie, szczególnie w Hiszpanii, Dalí starł się z członkami surrealistycznego ruchu. W „procesie” przeprowadzonym w 1934 r. został w efekcie wydalony z grupy. Odmówił bowiem zajęcia stanowiska wobec hiszpańskiego bojownika Francisco Franco, ale nie jest jasne, czy to bezpośrednio doprowadziło do jego wydalenia.
          Oficjalnie Dalí został powiadomiony, że jego wydalenie było spowodowane wielokrotnymi „działaniami kontrrewolucyjnymi obejmującymi celebrowanie faszyzmu pod Hitlerem”. Jest również prawdopodobne, że członkowie ruchu byli wstrząśnięci niektórymi publicznymi wygłupami Dalíego. Jednak niektórzy historycy sztuki uważają, że jego wygnanie było bardziej napędzane jego konfliktem z surrealistycznym liderem André Bretonem.
Mimo wykluczenia z ruchu Dalí nadal uczestniczył w kilku międzynarodowych wystawach surrealistów w latach 40. XX wieku. Podczas otwarcia wystawy surrealistów w Londynie w 1936 r. wygłosił wykład zatytułowany „Fantomes paranoiaques athentiques” („Autentyczne duchy paranoiczne”), ubrany w kombinezon i niosąc kij bilardowy. Później powiedział, że jego strój był obrazem „zanurzenia się w głąb” ludzkiego umysłu. Podczas II wojny światowej Dalí i jego żona przeprowadzili się do Stanów Zjednoczonych. Pozostali tam do 1948 r., kiedy to zdecydowali się wrócić do ukochanej Katalonii. To były ważne lata dla Dalíego. Metropolitan Museum of Modern Art w Nowym Jorku podarował mu w 1941 roku własną wystawę o charakterze retrospektywnym. Następnie opublikowano jego autobiografię “The Secret Life of Salvador Dalí” (1942).

Teatro-muzeum Dalíego
          W ciągu następnych 15 lat Dalí namalował serię 19 dużych płócien, które obejmowały tematy naukowe, historyczne lub religijne. Często nazywał ten okres „mistycyzmem nuklearnym”. W tym czasie jego prace nabrały technicznego blasku, łącząc drobiazgowe detale z fantastyczną i nieograniczoną wyobraźnią. W swoich obrazach wprowadzał iluzje optyczne, holografię i geometrię.
         Większość jego prac zawierała obrazy przedstawiające boską geometrię, DNA, oraz religijne tematy związane z czystością. Od 1960 do 1974 roku Dalí poświęcił wiele swojego czasu na stworzenie Teatro-Muzeum Dalíego w Figueres (w budynku muzeum mieścił się wcześniej Miejski Teatr Figueres). Po drugiej stronie ulicy od Teatro-muzeum Dalíego znajduje się kościół Sant Pere, w którym Dalí został ochrzczony i otrzymał swoją pierwszą komunię (jego pogrzeb odbył sie łwaśnie tam), a zaledwie trzy przecznice dalej znajduje się dom, w którym przyszedł na świat. Teatro-muzeum Dalíego zostało oficjalnie otwarte w 1974 roku.
          Nowy budynek powstał z ruin starego i jest oparty na jednym z projektów Dalíego i jest słynny jako największa na świecie surrealistyczna budowla, gdzie każdy element jest nieodłączną częścią całości. Obiekt znany jest także z najszerszego zakresu prac artysty, od jego najwcześniejszych doświadczeń artystycznych po dzieła, które stworzył w ostatnich latach tego życia. Kilka dzieł obecnych na wystawie stałej zostało stworzonych przez Daliego specjalnie dla muzeum. Również w 1974 roku Dalí rozwiązał swoje relacje biznesowe z menedżerem Peterem Moore.
         W rezultacie wszystkie prawa do jego kolekcji zostały sprzedane bez jego zgody przez innych menedżerów biznesowych i artysta stracił znaczną część swojego majątku. Dwóch bogatych amerykańskich kolekcjonerów sztuki, A. Reynolds Morse i jego żona Eleanor, którzy znali Daliego od 1942 r., założyli później organizację zwaną „Przyjaciele Daliego” i fundację, która miała za zadanie pomóc zwiększyć budżet artysty. Organizacja założyła także Muzeum Salvadora Daliego na Florydzie.

Ostatnie lata
          W 1980 roku Dalí został zmuszony do przejścia na emeryturę z powodu zaburzeń motorycznych, które spowodowały ciągłe drżenie i osłabienie jego rąk. Nie będąc już w stanie trzymać pędzla, stracił zdolność wyrażania siebie w sposób, który najlepiej znał. Więcej tragedii miało miejsce w 1982 r., kiedy zmarła ukochana żona i przyjaciel Daliego, Gala. Te dwa wydarzenia wpędziły go w głęboką depresję.
Przeniósł się do Pubolu, czyli do zamku, który kupił i przebudował na Galę, być może, aby ukryć się przed publicznością lub, jak niektórzy spekulują, umrzeć. W 1984 r. Dalí został poważnie poparzony w mającym miejsce pożarze na zamku. Z powodu odniesionych obrażeń został przykuty do wózka inwalidzkiego.   

         Przyjaciele, mecenasi i artyści uratowali go, zapewniając mu wówczas komfort mieszkania w Teatro-muzeum. W listopadzie 1988 roku Salvador Dalí z niewydolnością serca trafił do szpitala w Figueres. Po krótkiej rekonwalescencji wrócił do Teatro-muzeum.
23 stycznia 1989 r. w mieście, w którym się urodził, Dalí zmarł na niewydolność serca, mając lat 84. Jego pogrzeb odbył się w Teatro-muzeum, gdzie został pochowany w krypcie. Ciekawostki o Salvadorze Dalim Surrealizm bazował na teorii filozoficznej, twórcy psychoanalizy, Sigmunta Freuda. Obraz płonących żyraf czy topniejących zegarów stał się znakiem firmowym artysty. Helena Dianonova, rosyjska imigrantka, stała się jego towarzyszką, muzą, wszystkim, nawet miłością, modelką, również opiekowała się finansami artysty.
Najważniejsze jest jednak to, że była czynnikiem stabilizującym życie Dalego. To ona kierowała Dalím w 1930 roku podczas wystaw w USA i Europie, odpowiadała zatem też za sukces wystaw. Demokrację nazywał „kultem przeciętności”, będąc zdecydowanym zwolennikiem monarchizmu.

Cytaty Salvadora Dali:

• „Błędy są prawie zawsze rzeczą świętą. Nigdy nie próbuj ich naprawiać. Co więcej: uzasadnij je racjonalnie, staraj się w pełni je zrozumieć. A wtedy będziesz mógł je uszlachetnić.”
• „Kiedy umiera jakaś bardzo ważna lub nawet nie tak ważna osoba, doznaję gwałtownego, osobliwego, a zarazem kojącego uczucia, że ów zmarły całkowicie zasymilował się ze światem dlatego, gdyż odtąd czuwać będzie nad mym rodzącym się dziełem.”
• „Malarzu, nie jesteś mówcą! Maluj więc i milcz!”
• „Nie staraj się być nowoczesny. To jedyna rzecz, która – cokolwiek byś nie uczynił – niestety cię nie ominie.”

Źródło: https://zyciorysy.info/salvador-dali/ | Zyciorysy.info

Twórczość - 354 obrazy - Galeria Salvadora Dali: http://www.salvador-dali.com.pl/
fot. Wikipedia

opracowała: Agnieszka Sobiak