Urodzili się... 15 maja: Michaił Bułhakow

Szczegóły

Utworzono: piątek, 15, maj 2020 08:13

Agnieszka Sobiak

“Ten, który kocha, powinien dzielić los tego, kogo kocha.” - powtarzał Mistrz swojej "Małgorzacie". Lekarz i pisarz, którego twórczość pasjonuje kolejne pokolenia - Michaił Bułhakow

Pochodzenie i edukacja
Michaił Afanasjewicz Bułhakow (ur. 3 maja/15 maja 1891 w Kijowie) przyszedł na świat będąc najstarszym dzieckiem historyka Kijowskiej Akademii Duchownej, Afanasija Iwanowicza (1859–1907) oraz Warwary Michajłowny z domu Pokrowskiej (1869–1922), która prowadziła stancję w Kijowie (dla dzieci, które przyjeżdżały studiować do Kijowie). Pisarz był jednym z sześciorga dzieci: miał siostry Wierę, Nadieżdę, Warwarę, Helenę, jak i braci: Mikołaja, Iwana i Helenę. Afanasij Bułgakow umarł w 1907 r. z powodu choroby nerek. Mimo skromnych warunków w jakich rodzinie przyszło żyć, rodzina Bułhakowów interesowała się sztuką, w tym głównie teatrem i muzyką, prowadząc nawet swoją amatorską scenę. Michaił Bułhakow podejmował edukację w Pierwszym Kijowskim Gimnazjum, a od 1909 roku studiował medycynę jako student Imperatorskiego Kijowskiego Uniwersytetu św. Włodzimierza. W 1913 roku natomiast poślubił Tatianę Łappę, poznaną w 1908 r. córkę naczelnika izby skarbowej.

Historie wojenna i stabilizacja
W 1916 roku Bułhakow ukończył studia zostając od razu zmobilizowanym do wojska. Stacjonował w miejscowości Nikolskoje znajdującej się w guberni smoleńskiej. Prowadził tam ze swą małżonką lokalny szpital, w którym przez rok udało mu się przyjąć zawrotną ilość ponad 15 000 pacjentów. 18 września 1917 roku został jednak przeniesiony do Wiaźmy. Treść haseł rewolucji październikowej sprawiły, że Bułhakow rozważał emigrację, lecz ostatecznie został w kraju. Po demobilizacji zdecydował o powrocie do Kijowa, otwierając tam prywatną praktykę jako wenerolog. W 1918 jego matka po raz drugi wyszła za mąż i zamieszkała nieopodal domu Michaiła. W tym mniej więcej czasie Bułhakow wyszedł z uzależnienia od morfiny, na które uprzednio cierpiał.

Doktor, twórca
Podczas burzliwych dziejów Kijowa, w tym przechodzenia miasta z rąk do rąk, Bułhakow był raz po raz to ochotnikiem lub zmobilizowanym, zbiegiem lub jeńcem – trafiając do oddziałów wojskowych walczących stron: to bolszewików,to też Ukraińskiej Republiki Ludowej, oraz białych. Na przełomie października i listopada 1919 r., pełniąc swą służbę lekarza wojskowego w ramach 3. Tieriekskiego Pułku Kozackiego, został poddany ewakuacji na północny Kaukaz, trafiając ostatecznie do Władykaukazu. Tam, wraz z początkiem 1920 roku, Bułhakow rozpoczął pracę dziennikarską postanawiając porzucić praktykę lekarską na rzecz pisarstwa. Z tego czasu zachowało się niewiele, wyłącznie sztuki teatralne, takie jak “Synowie mułły”, czy też “Samoobrona” oraz “Bracia Turbinowie”. Przebył wtedy ponownie atak tyfusu.

Następne kroki literackie
W 1921 zamieszkał wreszcie w Moskwie – pracował tam m.in. jako reporter, będąc i kronikarzem i urzędnikiem oświatowym. Pisywał do różnych gazet. Debiutem literackim były jego autobiograficzne “Notatki na mankietach”. Kolejno powstawały następnie “Diaboliada” (1924) i “Biała gwardia” (1924), która zwróciła uwagę krytyki. Oprócz entuzjastycznych pochwał mnożyły się jednak również opinie negatywne. Pierwszym za to płodem literackim Bułhakowa było autobiograficzne opowiadanie zatytułowane “Morfina”, które ukończył w 1927 roku. Rok 1919 natomiast to jego praca nad “Zapiskami młodego lekarza”, które ukazywały się później w latach 1925–1927, głównie w czasopiśmie „Miedicinski rabotnik”.

W cieniu śmierci matki
Trzydziestoletni Bułhakow tymczasem, walcząc z nieustannym brakiem pieniędzy, poszukiawł pracy, o którą było niezwykle trudno. Był m.in. konferansjerem w małym teatrzyku, współpracownikiem w gazecie „Raboczij”, był też reporterem-kronikarzem „Torgowo-Promyszliennogo Wiestnika”. 2 lutego 1922 roku nadeszła wiadomość o śmierci matki, co miało następnie decydujące znaczenie dla przebiegu powieści “Biała gwardia”, zredagowanej ostatecznie wraz z rokiem 1923 i pomyślanej przez pisarza jako swoisty pomnik pamięci jego matki. Na bazie tejże powieści powstał później dramat “Dni Turbinów”. Pisarz był, co istotne, także bardzo utalentowanym aktorem. Gdy zachorował aktor grający w roli Sędziego w Klubie Pickwicka – Bułhakow zagrał jego rolę. Siedzący na widowni wówczas Stanisławski nie poznał pisarza. Któż to? Co za wspaniały aktor! – wykrzyknął.

Pisarz w kamienicy mieszkalnej przy ul. Bolszaja Sadowaja 10
Początkiem lat dwudziestych rodzina Bułhakowów została zakwaterowana w lokalu nr 50 w kamienicy mieszkalnej przy ul. Bolszaja Sadowaja 10. Mieszkanie to, utożsamiane później ze słynnym mieszkaniem nr 50 z powieści “Mistrz i Małgorzata”, zostając też inspiracją licznych dzieł w formie opowiadań. Wiosną 1922 roku Michaił Bułhakow zaczął regularną współpracę z popularnym pismem „Nakanunie” wydawanym w Berlinie, gdzie w latach 1922–1924 udało mu się opublikować fragmenty “Białej gwardii”, ale i “Zapisków młodego lekarza”, czy też wybór “Notatek na mankietach” oraz reportaży. W latach 1924–1925 powstały dwa ciekawe utwory typu science-fiction – “Fatalne jaja” oraz zatytułone “Psie serce”. Ten drugi został skonfiskowany w trakcie rewizji w mieszkaniu autora, został jednak zwrócony po dwóch latach (za wstawiennictwem Gorkiego) – publikacji doczekał się natomiast dopiero w 1987 roku.

Ostateczna stabilizacja małżeńska
Od 1922 r. Bułhakow był poddany pracom inwigilacyjnym przez tajną policję GPU (później NKWD). Wiosną 1923 Bułhakow otrzymał stałą posadę jako redaktor pisma „Gudok”, organu Związku Kolejarzy, do którego napisał później około 100 felietonów. W kwietniu 1924 roku Bułhakow rozszedł się z pierwszą żoną, aby związać się z Lubow Jewgieniewną Biełoziorską. W 1931 roku z kolei zawarł trzecie, w końcu już udane małżeństwo z Heleną Siergiejewną Szyłowską, która to właśnie została pierwowzorem Małgorzaty z dzieła “Mistrz i Małgorzata”. Szyłowska (z domu Nürenberg) pochodziła z Rygi, była Niemką bałtycką, była bardzo dobrze wykształcona (władała trzema językami).

“Mistrz i Małgorzata”
Stalin umożliwił Bułhakowowi późniejsze zatrudnienie się w charakterze asystenta reżysera w ramach Teatru Artystycznego oraz zdobycie posady konsultanta w Teatrze Młodzieży Robotniczej. Równolegle do pracy dla teatru Michaił Bułhakow kontynuował swoje prace nad “Mistrzem i Małgorzatą”. W roku 1934 z kolei, na zamówienie Teatru Satyry powstała jego sztuka “Iwan Wasiliewicz”, mianowicie praca o przeniesieniu Iwana Groźnego w czasy współczesne Bułhakowowi. Wiosną 1935 roku powstała pierwotna wersja jego sztuki “Aleksander Puszkin”, czyli kontynuacja “Iwana Wasiliewicza”. Po krótkiej podróży do Kijowa odbytej wiosną 1936 roku Bułhakowowie pojechali pod Władykaukaz. Jeszcze jesienią 1936 roku Bułhakow podjął od nowa rozpoczęte w 1929 zapiski pod tytułem „Tajemnemu przyjacielowi”, nadając im tytuł “Notatki nieboszczyka”, które cenzura dopuściła do druku dopiero w latach 60., a to jako “Powieść teatralną”. Pod koniec 1937 Bułhakow zdecydował się odłożyć na zawsze “Notatki nieboszczyka”, postanawiając ukończyć swoją wielką powieść. 28 maja 1938 roku pisarz postawił ostatnią kropkę w “Mistrzu i Małgorzacie”.

Powolne nadejście końca
Po zakończeniu pracy pisarz wyjechał do żony odpoczywającej w Lebiedianie. Natomiast jesienią 1939 roku wyjechał z żoną do Leningradu i tam dopadły go pierwsze oznaki choroby: gwałtowne bóle głowy i półślepota. Diagnoza padła, mianowicie nerczyca W grudniu musiał zatem pojechać do sanatorium do Barwichy. Jako lekarz i świadek śmierci swojego ojca cierpiącego na tę samą dolegliwość, Bułhakow miał świadomość, że pozostało mu góra sześć miesięcy życia. Jego stan zdrowia wówczas na przemian pogarszał się i poprawiał. Przez cały czas towarzyszyli mu i żona, i przyjaciele. Do 13 lutego 1940 pisarz dyktował swe ostatnie poprawki do “Mistrza i Małgorzaty”. To wówczas mógł powstać kultowy początek rozdziału 32. „Przebaczenie i wiekuista przystań”. Michaił Bułhakow odszedł 10 marca 1940. Zarówno w czasie mszy, jak i podczas kremacji, nie było muzyki, czyli tak, jak sam sobie zażyczył.

Ciekawostki o Michaile Bułhakowie
• Był człowiekiem odważnym – w kwiecie rosyjskiego komunizmu Bułhakow poruszał kwestie sytuacji artysty, totalitaryzmu i problemów władzy jako takiej.
• W 1916 roku ukończył studia i rozpoczął prowadzenie z małżonką szpitala, w którym przez rok zdołał przyjąć ponad 15000 pacjentów!
• Hasła rewolucji październikowej sprawiły, że Bułhakow rozważał emigrację, lecz ostatecznie został w kraju, wkrótce na cenzurowanym.
• Otworzył prywatną praktykę jako wenerolog. W tym mniej więcej czasie popadł w uzależnienie od morfiny, lecz wkrótce Bułhakowowi udało się wyjść z uzależnienia.
• Zmarł na nerczycę, która zakończyła życie również jego ojca.

Cytaty Michaiła Bułhakowa
“Któż to ci powiedział, że nie ma już na świecie prawdziwej, wiernej, wiecznej miłości? A niechże wyrwą temu kłamcy jego plugawy język!”
“Tak, człowiek jest śmiertelny, ale to jeszcze pół biedy. Najgorsze, że to, iż jest śmiertelny, okazuje się niespodziewanie, w tym właśnie sęk!”
“Wszystko przeminie. Cierpienia, męki, krew, głód i mór. Sczeźnie miecz, ale gwiazdy pozostaną także i wtedy, kiedy nawet cień naszych ciał i sprawnie pozostanie już na ziemi. Nie ma człowieka który by tego nie wiedział.”

Źródło:https://zyciorysy.info/michail-bulhakow/
Fot.lubimyczytać.pl

opracowała: Agnieszka Sobiak