Instytucje kultury online: muzea historyczne - Muzeum Masta Łodzi

Szczegóły

Utworzono: czwartek, 25, czerwiec 2020 09:24

Zespół DBAiM

Historia Pałacu
Pałac – zwieńczenie XIX-wiecznego imperium Izraela Poznańskiego, zwanego „królem bawełny” został wybudowany jako część ogromnego zespołu fabryczno-rezydencjonalnego, typowego dla architektury przemysłowej XIX wieku. Fabryka, wystawna rezydencja, domy dla robotników, szkoła, szpital, a nawet kościół – to wszystko w czasach świetności przypominało prawdziwe „państwo w państwie”. Izrael Kalmanowicz Poznański w ciągu niespełna pół wieku z podrzędnego kupca, który wniósł do małżeństwa z Leonią Hertz manufakturę wartą zaledwie 500 rubli, stał się potężnym fabrykantem z 11 milionami na koncie.

W 1877 roku Poznański kupił piętrowy, murowany dom wraz z wolnostojącymi zabudowaniami: parterową farbiarnią, drewnianymi budynkami gospodarczymi, placem i ogrodem u zbiegu ul. Ogrodowej i Stodolnianej (dziś Zachodniej). Kompleks ten był następnie rozbudowywany, a sam pałac modernizowano podczas trzech głównych remontów. Wbrew obiegowej opinii nie powstał on jako rezydencja mieszkalna, jego głównym przeznaczeniem była funkcja reprezentacyjno-handlowa z częścią mieszkalną – zaprojektowaną przez ówczesnego architekta miasta Hilarego Majewskiego – na podstawie wzorców francuskiego neorenesansu. Rezydencję otaczał wielki ogród ciągnący się od ulicy Ogrodowej do Drewnowskiej, aż do koryta rzeki Łódki. Część położona najbliżej pałacu miała charakter spacerowy, dalsza była ogrodem użytkowym – warzywnym ze szklarniami, oranżerią, strzelnicą i stawem.

Co ciekawe do dnia dzisiejszego w ogrodzie możemy podziwiać roślinność, która pamięta spacery rodziny Poznańskich. Cechą charakterystyczną przypałacowego ogrodu jest ogromna różnorodność rosnących tu roślin – drzew, krzewów i pnączy występujących w blisko 60 gatunkach. Wśród nich żółtolistny jawor „Worley” oraz absoluty rarytas w postaci dwóch unikatowych odmian klonu. O ich osobliwości świadczy fakt, że nie mają polskich nazw i brak ich w polskich podręcznikach dendrologii. Według profesora Romualda Olaczka są to prawdziwe botaniczne fenomeny – swego rodzaju wybryki natury, które od typowych przedstawicieli gatunku różni kształt liści. Obecna forma ogrodu znacznie odbiega od pierwotnego projektu, jednak do chwili obecnej zachowały się: część starego drzewostanu, architektura obecnego podjazdu, rotunda i schodki prowadzące go alejek. Zachowały się do dziś także latarnie gazowe w formie posągów, przedstawiających strażników trzymających pochodnie.

Pałac zyskał obecną formę w wyniku kilku przekształceń w miarę zmieniającego się statusu finansowego rodziny Poznańskich. Pierwsza przebudowa miała miejsce w 1898 roku według projektu Juliusza Junga i Dawida Rosenthala. Decyzja o kolejnej modernizacji została podjęta w 1901 roku już po śmierci Izraela Poznańskiego (zm. w 1900 roku, w wieku 67 lat). Inicjatywa rozbudowy i wykończenia wnętrz pałacu spoczęła na barkach jego synów – Ignacego, Maurycego, Karola i Hermana. Na ich polecenie projekt rozbudowy nadający pałacowi neobarokową formę, wykonał Adolf Zelingson – kolega ze szkolnej ławki Maurycego Poznańskiego. Nadzór architektoniczny nad pracą sprawował Franciszek Chełmiński. Prace ukończono w 1903 roku. Wówczas rezydencja uzyskała formę architektoniczną podobną do dzisiejszej.

Rezydencja podkreślać miała status i możliwości finansowe rodziny Poznańskich. Nad budynkiem dominują kopuły, które kryją reprezentacyjną jadalnię w stylu barokowym i salę balową. Rzeźby wieńczące fryz fasady pałacu inspirowane są ikonologią włoskiego renesansowego humanisty Cesare Ripy, który w swej książce opisał najważniejsze symbole epoki. Projektanci inspirowali się również podobnymi rezydencjami burżuazji finansowej Zachodniej Europy. Trzydzieści sześć dwumetrowych postaci na dachu pałacu symbolizuje potęgę ówczesnego przemysłu, handlu, mądrości i sukcesu, trzymają one w rękach atrybuty ciężkiej pracy: koła zębate, bele materiału, łańcuchy, młoty itp. Pośród nich znaleźć możemy robotników, prządki, Hermesa – boga handlu, opiekuna kupców oraz Atenę, boginię mądrości i sztuki biegłej w tkactwie.

W korpusie głównym, który pełnił funkcje reprezentacyjną, poza Wielką Jadalnią i Salą Lustrzaną na piętrze znajdują się liczne saloniki, a na parterze, w pawilonie połączonym bezpośrednio z pałacem, urządzone były pomieszczenia biurowe i giełdowe. W skrzydle bocznym na dole mieściły się magazyny wyrobów gotowych, a na piętrze – apartamenty mieszkalny, pokoje gościnne oraz – przykryty szklanymi kopułami – ogród zimowy.

I wojna światowa i jej konsekwencje gospodarcze, w szczególności zamknięcie rynków zbytu, a także zła polityka zarządu spółki i władz w odrodzonym Państwie Polskim, przerwała okres sukcesów Rodziny Poznańskich. Pałac, mimo iż formalnie nadal pozostawał własnością Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego, miał nowych użytkowników, a rodzina nie była zainteresowana jego utrzymywaniem.

Rezydencja od czasów I wojny światowej była wielokrotnie przebudowywana i często zmieniała właścicieli. W styczniu 1927 roku wojewoda łódzki Władysław Jaszczołt uzyskał zgodę ministerialną na przeniesienie Urzędu Wojewódzkiego z dotychczasowej siedziby w dawnym Hotelu „Bristol” przy ul. Zawadzkiej 11 (obecnie ul. Próchnika). W latach 30. XX w. zlikwidowano ogród zimowy oraz przebudowano niektóre wnętrza.

We wrześniu 1939 roku Pałac zajęty został przez niemiecki Zarząd Cywilny – 10 kwietnia 1940 roku do budynku przeniesiono naczelne władze i główne wydziały Rejencji Łódzkiej (Regierungsbezirk Litzamannstadt). Po wojnie Pałac ponownie stał się siedzibą Urzędu Wojewódzkiego, a od 1950 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Po wojnie, w końcu lat 40. XX w. rozbudowano skrzydło boczne pałacu. Z końcem lat 50. XX w. dobudowano skrzydło poprzeczne, w którym do dziś swoją siedzibę ma Urząd Skarbowy. Nowo postawiona część spowodowała zmniejszenie pierwotnej powierzchni ogrodu spacerowego.

Od 1975 roku część rezydencji rodziny Poznańskich jest siedzibą Muzeum Miasta Łodzi (do 2009 Muzeum Historii Miasta Łodzi). Instytucja od samego początku istnienia rozpoczęła przebudowę, renowację, rewaloryzację i konserwację w trosce o przywrócenie reprezentacyjnemu budynkowi dawnej świetności. W wyniku prowadzenia prac konserwatorskich i przejmowania przez Muzeum kolejnych zabytkowych sal Pałacu, pomieszczenia odzyskały w dużej mierze pierwotny wygląd.

Od 2017 roku Pałac Izraela Poznańskiego przechodzi gruntowny remont konserwatorski, który ma się zakończyć jeszcze w tym roku.

źródło: https://muzeum-lodz.pl/

EDUKACJA
MUZEUM DZIŚ

fot. Tropter.com

Opracowała: Agnieszka Sobiak