Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /libraries/cms/application/cms.php on line 471
Urodzili się... 17 września: Irena Kwiatkowska - Bibliotekarz Lubuski

Urodzili się... 17 września: Irena Kwiatkowska

IKWspaniała osobowość, nie tylko aktorska. Pierwsza dama ról komediowych, znakomita aktorka dramatyczna - Irena Kwiatkowska.

 

Irena Kwiatkowska urodziła się 17 września 1912 r. w Warszawie. Jej ojciec był drukarzem i wielkim miłośnikiem książek. Matka prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. Uczyła się w gimnazjum im. Klementyny Hoffmanowej i już jako uczennica zaczęła się interesować aktorstwem a także sportem: w liceum brała udział w zawodach szermierczych. Studiowała na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie.

W szkole zawodu aktorskiego uczyli ją m.in. Aleksander Zelwerowicz i Stefan Jaracz. W 1935 roku, od razu po ukończeniu studiów trafiła do słynnego już w stolicy kabaretu - Cyrulika Warszawskiego i występowaław rewii "Pod włos". Jeszcze przed wojną miała angaże w teatrach w Warszawie, Poznaniu i Katowicach.

Podczas okupacji niemieckiej brała udział w tajnych przedstawieniach, współpracując z reżyserami Tadeuszem Byrskim i Leonem Schillerem. Po powstaniu warszawskim podzieliła los mieszkańców stolicy i musiała opuścić miasto. Pieszo z plecakiem, w której mieścił się cały jej dobytek, dotarła aż do Makowa Podhalańskiego; do Warszawy mogła powrócić dopiero w 1948 r.

W listopadzie 1946 roku dołączyła do pierwszego powojennego kabaretu Siedem Kotów w Krakowie prowadzonego najpierw przez Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, potem przez Mariana Eile. To dla niej teksty pisał Konstanty Ildefons Gałczyński. Kwiatkowska brawurowo odtwarzała postaci z jego Teatrzyku Zielona Gęś: Hermenegildy Kociubińskiej, Sierotki czy Żony Wacia.

Od roku 1948 była związana z teatrami stolicy: Klasycznym (1948-1949), Współczesnym (1949-1951), Teatrem Satyryków (1952-1958), Komedią (1958-1960), Syreną (1960-1972), Ludowym (1972-1974), Nowym (1974-1994). Stworzyła ponad sto ról teatralnych. Do najciekawszych kreacji należą: Dulska w "Jeszcze Dulska" w reż. Aleksandra Bardiniego, (1972); Aurelia w "Wariatce z Chaillot" w reż. Lecha Wojciechowskiego (1974); Chudogęba w "Wieczorze Trzech Króli" w reż. Jan Kulczyńskiego (1976); Dorota w "Grubych rybach" w reż. Wojciechowskiego, 1977); Julia Czerwińska w "Domu kobiet" w reż. Mariusza Dmochowskiego (1978); Eugenia w "Tangu" w reż. Bohdana Cybulskiego (1982).

"Jej wielka sceniczna inteligencja, zmysł i naturalne wyczucie groteski, deformacji świata przy aktorskim warsztacie wywodzącym się z najlepszej polskiej szkoły realistycznej - każą sądzić - mówił o Kwiatkowskiej Tomasz Mościcki, krytyk teatralny - że byłaby wspaniałą aktorką witkacowską. I szkoda, że nikt tej szansy Kwiatkowskiej nie dał".

Kwiatkowska była gwiazdą kabaretów: Szpak (1954-1961), Dudek (1964-1974) i telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów stworzonego przez Jeremiego Przyborę i Jerzego Wasowskiego.

Zagrała w ponad dwudziestu przedstawieniach Teatru Telewizji. Występowała również w audycjach teatru Polskiego Radia. Była tzw. wielkim głosem radiowym. Jej Plastusia zapamiętały dzieci kilku pokoleń. W 1973 roku otrzymała Złoty Mikrofon za rolę Plastusia i Pani Eufemii oraz za całokształt wybitnej twórczości aktorskiej w audycjach dla dorosłych i dzieci. 22 lata później odebrała Diamentowy Mikrofon - Nagrodę Honorową z okazji 70-lecia Polskiego Radia. W radiu poznała swego męża Bolesława Kielskiego, jednego z najlepszych lektorów i spikerów Polskiego Radia.

Była znakomitą aktorką filmową. Debiutowała w 1945 r. w filmie Antoniego Bohdziewicza "2x2=4". Zagrała pasażerkę pociągu w komedii "Sprawa do załatwienia" (1953) w reż. Jana Rybkowskiego i Jana Fethke. Dwukrotnie była krewną postaci wykreowanej przez Barbarę Kwiatkowską. Wcieliła się w matkę nieszczęśliwie zakochanej Sabiny w wodewilowym "Żołnierzu królowej Madagaskaru" (1958) w reż. Jerzego Zarzyckiego oraz ciotkę głównej bohaterki komedii "Tysiąc talarów" (1959) w reż. Stanisława Wohla.

W 1961 r. wystąpiła w roli sąsiadki konserwatorki starych dzieł sztuki w filmie opartym na fragmentach programu "Piwnicy pod Baranami" pt. "Drugi człowiek" w reż. Konrada Nałęckiego. Była redaktorką pisma "Kobieta Anioł" w komedii dla młodzieży "I ty zostaniesz Indianinem" (1962) Nałęckiego. Dzięki jej energii i pomysłowości aż sześć par stanęło na ślubnym kobiercu w filmie "Klub Kawalerów" (1962) Zarzyckiego. Była też Firlejową, bogatą chlebodawczynią XVII-wiecznych zakonów w komedii "Zacne grzechy" (1963) w reż. Mieczysława Waśkowskiego.

Widzowie zapamiętali ją też jako Kobietę Pracującą w "Czterdziestolatku" oraz matkę Pawła w serialu telewizyjnym "Wojna domowa" (1965) w reż. Jerzego Gruzy. Pojawiła się w kolejnych filmach i serialach tego reżysera, "Dzięcioł" (1970), "Czterdziestolatek" (1974), "Motylem jestem, czyli romans czterdziestolatka" (1976), "40-latek, 20 lat później" (1993).

Miłośnicy seriali mogli ją oglądać także w "Zmiennikach" (1986) w reż. Stanisława Barei. Wystąpiła w komediach muzycznych w reż. Janusza Rzeszewskiego "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy" (1978) i "Lata dwudzieste... lata trzydzieste..." (1983). Pojawiła się też w filmach "Pan Kleks w kosmosie" (1988) Krzysztofa Gradowskiego i "Rozmowy kontrolowane" (1991) Sylwestra Chęcińskiego oraz serialu "Graczykowie" (2000-2001).

Najsłynniejsza polska Kobieta Pracująca w 1994 r. przeszła na emeryturę, ale nie zrezygnowała z występów gościnnych. "A kiedy już i z tego zrezygnuję - powiedziała w wywiadzie udzielonym +Życiu+ - i stanę się prawdziwą emerytką, chciałabym pracować w warszawskich Łazienkach jako sprzątaczka i grabić liście. +Szu, szuu, szuuu+" - dodała.

Kwiatkowska została uhonorowana wieloma nagrodami. W 1952 r. otrzymała Dyplom Uznania ministra kultury i sztuki. Jest laureatką nagrody Komitetu d/s PRiTV za wybitne osiągnięcia aktorskie w programach rozrywkowych telewizji (1965), Srebrnej Maski (1966), Złotej Maski (1967, 1968, 1969 i 1971). W 1970 r. otrzymała Nagrodę Artystyczną Miasta Warszawy. Zwyciężyła też w plebiscycie na najpopularniejszą kobietę Warszawy (1968, 1970 i 1995). Została uhonorowana Wielkim Splendorem, nagrodą Teatru Polskiego Radia (1993), Złotym Wawrzynem Grzymały (1994), Nagrodą Prometeusza za wybitne osiągnięcia estradowe (1994) oraz Super Wiktorem (1995). W 2003 roku, podczas IV Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku, otrzymała statuetkę Błękitnego Melonika Charliego za całokształt twórczości artystycznej.

Aktorka została też uhonorowana orderem "Ecclesiae populoque servitum praestanti" (Wyróżniającemu się w służbie dla Kościoła i Narodu) przyznanym przez Prymasa Polski (2002). W 1965 roku otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski a w 2005 roku Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze.

W 1998 roku artystka otrzymała odznaczenie Order Uśmiechu. Uhonorowano ją także statuetką "Gwiazda Telewizji Polskiej" wręczoną z okazji 50-lecia TVP "za kreacje w Teatrze Telewizji i kabarecie" (2002); nagrodą za całokształt twórczości artystycznej na IV Festiwalu Dobrego Humoru w Trójmieście (2003). W 2003 roku podczas VIII Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach odcisnęła dłoń na Promenadzie Gwiazd. W 2008 roku aktorka otrzymała Specjalną "+Złotą Kaczkę+ 100-lecia Polskiego Kina" w kategorii "Kobieca rola komediowa stulecia".

"Wszyscy kochamy Irenę Kwiatkowską i jesteśmy jej wdzięczni za wzruszenia, radość i śmiech, jakim szczodrze nas obdarza" - mówiła Anna Seniuk podczas jubileuszu 95-lecia aktorki, zorganizowanym w 2007 roku w Warszawie. "Pewni ludzie powinni być wieczni. I do nich zaliczam Irenę Kwiatkowską" - powiedziała o aktorce Irena Santor.

Irena Kwiatkowska zmarła 3 marca 2011 r. w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.

Źródło: dzieje.pl

Irena Kwiatkowska kobietą pracującą była nie tylko w kultowym serialu "Czterdziestolatek". – Śledząc jej biografię, zwróciłem uwagę na to, jak ogromną pracę wkładała w swoje życie – mówił w 2017 roku Gabriel Michalik, autor książki "Kobieta pracująca. Rzecz o Irenie Kwiatkowskiej i jej czasach". – Nad każdą rolą, nawet epizodem, pracowała dalece bardziej skrupulatnie niż inni aktorzy. Na pierwszą próbę w teatrze przychodziła, znając na pamięć cały tekst. Tak została zapamiętana przez środowisko – dodał.

Mały diabełek, milczący świerszcz

Urodziła się 17 września 1912 roku w Warszawie. Już pierwszymi występami w amatorskich szkolnych przedstawieniach zaczęła budować swój wizerunek aktorki charakterystycznej. Debiutowała jako diabełek w jasełkach (choć przepłakała noc, gdy nie obsadzono jej w roli aniołka), potem na lekcjach języka polskiego w szkole średniej grywała Kmicica, Zagłobę, Papkina.

Gdy postanowiła zdawać do szkoły aktorskiej, nie wróżono jej sukcesu. – Nie była piękna w sposób wymagany przez ówczesne kanony. Była pełna uroku, ale nie miała urody heroiny. Tylko dzięki przenikliwości Zelwerowicza komisja egzaminacyjna przyjęła nieefektowną Irenę w poczet słuchaczy Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej – opowiadał Gabriel Michalik.

Zelwerowicz przepowiedział też jej przyszły sukces, choć zwrócił uwagę, że jej droga będzie trudniejsza od ścieżek piękniejszych koleżanek. – Mówił, że czeka ją bardzo dużo pracy. Praca, praca, praca... za to w drugiej połowie życia miała nie schodzić ze sceny. I tak właśnie się stało – zauważył biograf artystki.

Studia na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralne ukończyła w wieku 23 lat. Debiutowała w teatrze Cyrulik Warszawski. Jedną z pierwszych jej ról był tytułowy "Świerszcz za kominem" według Dickensa. Przez cały spektakl świerszcz miał po prostu stać przy kominie i milczeć. Aktorka zrobiła to jednak tak wspaniale, że widzowie patrzyli tylko na nią.

Do wybuchu wojny grała w teatrach Powszechnym w Warszawie, Nowym w Poznaniu i Polskim w Katowicach. W 1944 roku była żołnierzem AK, uczestniczyła w walkach Powstania Warszawskiego. Po wojnie zaangażowała się w działalność krakowskiego kabaretu Siedem Kotów. Była muzą Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (1905-1953) - to on pisał dla niej wiersze, piosenki i skecze. W 1948 roku związała się z Warszawą. Przez 20 lat grała dla widzów Teatru Nowego w stolicy.

"Czterdziestolatek" - kryzys wieku średniego

Była gwiazdą kabaretów Dudek i Szpak, a przede wszystkim Kabaretu Starszych Panów. Widzowie szczególnie lubili ją w surrealistycznych skeczach i monologach, a także w interpretacjach piosenek.

Irena Kwiatkowska na trwałe wpisała się w pamięć widzów występami w filmach "Hallo szpicbródka", "Lata dwudzieste, lata trzydzieste", a przede wszystkim w reżyserowanych przez Jerzego Gruzę (1932-2020) serialach "Wojna domowa" i "Czterdziestolatek", gdzie grana przez nią epizodyczna postać zapadała w pamięć bardziej niż główni bohaterowie produkcji. "Kobietę pracującą, która żadnej pracy się nie boi" znają nie tylko wszyscy widzowie, ale nawet ci, którzy "Czterdziestolatka" nie oglądali. Aktorka pojawiła się też w innych filmach i serialach Gruzy: "Dzięciole" (1970), "Motylem jestem, czyli romans czterdziestolatka" (1976), "40-latek, 20 lat później" (1993).

Plastuś przy mikrofonie

Irena Kwiatkowska przez blisko 65 lat współpracowała z Polskim Radiem. Zagrała w wielu słuchowiskach będących częścią składową magazynów "60 minut na godzinę", "Ilustrowany Tygodnik Rozrywkowy", "Ilustrowany Magazyn Autorów". Była spikerką, nagrała również wiele powieści w odcinkach dla dorosłych i dla dzieci ("Przygody Tomka Sawyera", cykl z "Mikołajkiem", wiersze Jana Brzechwy oraz kolejne odcinki "Przygód Plastusia" i "Misia"). Występowała w "Podwieczorku przy mikrofonie". W Radiowym Teatrzyku Eterek stworzyła niezapomnianą postać wdowy Eufemii.

W Polskim Radiu była pierwszą etatową aktorką. – Dla tych, którzy byli z nią w zażyłych stosunkach, była Ciotką, dla innych, Panią Irenką – wspominał w 2013 roku reżyser dźwięku Andrzej Brzoska. - Jej obecność w radiu była niezwykle istotna i rozpalająca wyobraźnię. W studiu była osobą niezwykle wymagającą. Trzeba było jej udowodnić, że jest się do danego nagrania przygotowanym - wspomina.

Aktorka komediowa stulecia

Za radiowe kreacje w 1973 roku otrzymała od Polskiego Radia Złoty Mikrofon, a w 1995 roku - Diamentowy. Jest też laureatką Nagrody Wielkiego Splendora. W 1998 roku została wyróżniona Orderem Uśmiechu, a w 2008 roku w plebiscycie "Złote kaczki" uznano ją za "aktorkę komediową stulecia".

W 2009 roku przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Prezydent docenił jej działalność na rzecz rozwoju polskiej kultury i osiągnięcia w pracy artystycznej.

W nagranej w latach 90. rozmowie z Marią Szabłowską aktorka mówiła, że nigdy nie zastanawiała się nad innymi rolami, nie żałowała, że nie mogła grać heroin lub amantek, w ogóle nie zajmowała się marzeniem o innej drodze artystycznej. – Chciałam dobrze pracować. Tą zasadą kierowałam się całe moje życie zawodowe. Nie myślałam o tym, żeby dzięki rolom zdobyć popularność. Po prostu robiłam swoje, tak jak umiałam, ale z oddaniem, z zapałem i pracowitością – mówiła.

W ciągu 74 lat zawodowej aktywności Irena Kwiatkowska zagrała ponad sto ról teatralnych oraz dwadzieścia filmowych i telewizyjnych. Zmarła w wieku 98 lat 3 lutego 2011 roku w Domu Aktora w Skolimowie. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim obok swego męża Bolesława Kielskiego (1915–1993), lektora i spikera Polskiego Radia.

Mc

Źródło: polskieradio.pl

Jej filmografia wydaje się skromna, zawiera właściwie wyłącznie role drugoplanowe i epizody. A przecież trudno sobie wyobrazić historię polskiego kina bez Ireny Kwiatkowskiej. Choćby z powodu jednej roli, w dodatku w serialu telewizyjnym, którego film kinowy był tylko pokłosiem – mowa oczywiście o Czterdziestolatku Jerzego Gruzy (1974-1977) i o jego sequelu (1993), a także filmie kinowym Motylem jestem, czyli romans czterdziestolatka, w którym nie mogło zabraknąć kobiety pracującej w jej wykonaniu. Ale to było tylko potwierdzenie jej popularności.

Od początku kariery obsadzano ją w rolach charakterystycznych, wymagających szczególnych predyspozycji: grała wścibskie sąsiadki, sprytne, energiczne swatki, ironiczne sanitariuszki. Równie dobrze sprawdzała się w rolach kostiumowych (Żołnierz królowej Madagaskaru, Klub kawalerów, Zacne grzechy), jak i współczesnych (Drugi człowiek, I ty zostaniesz Indianinem, Dzięcioł), swoje postaci traktując z dystansem, ironią, często idąc w stronę groteski, ale nigdy nie przekraczając granic karykatury. Ogromną popularność, którą przyniosły jej występy estradowe, wzmocniła rolą w serialowej Wojnie domowej Jerzego Gruzy (1965), gdzie z Kazimierzem Rudzkim zagrali rodziców Pawła, ludzi starej daty, zadziwionych zmianami obyczajowymi, które odbywają się na ich oczach.

Potem były role drugoplanowe w nostalgicznym Hallo Szpicbródka… Janusza Rzeszewskiego i Mieczysława Jahody i Latach dwudziestych… latach trzydziestych… Rzeszewskiego, a wreszcie – brawurowa ciotka Ochódzkiego w Rozmowach kontrolowanych Sylwestra Chęcińskiego. W międzyczasie matka Kasi w kolejnym serialu – Zmiennikach Stanisława Barei (1986). Po raz ostatni pojawiła się na dużym ekranie właściwie w roli samej siebie – pensjonariuszki Domu Aktora w Skolimowie – w Jeszcze nie wieczór Jacka Bławuta. Wystąpiła też w filmie dokumentalnym Co to jest Dudek Jerzego Ziarnika (1967), a Elżbieta Protakiewicz poświęciła jej obszerny reportaż Kobieta pracująca w 95. rocznicę urodzin (2006).

Obdarzona niebywałą vis comica, niespożytą energią i pracowitością, była filarem teatrów komediowych i kabaretów warszawskich (Siedem Kotów, Szpak, Dudek), a także radiowych (Podwieczorek przy mikrofonie) i telewizyjnych programów rozrywkowych, ze słynnym Kabaretem Starszych Panów na czele. Zagrała w ponad trzydziestu spektaklach Teatru Telewizji i Teatru Sensacji. Za działalność teatralną i estradową wielokrotnie nagradzana i odznaczana (m.in. Złota Kaczka w plebiscycie 100-lecia Polskiego Kina w kategorii aktorka komediowa stulecia). Ważną częścią jej twórczości były role w spektaklach i audycjach dla dzieci oraz dubbing w filmach animowanych (m.in. Pchła Szachrajka, Proszę słonia, Tajemnica szyfru Marabuta, O Zagabku, który złowił księżyc). W ankiecie tygodnika „Polityka” na najważniejszych aktorów polskich XX wieku zajęła piąte miejsce.

Urodzona 17 września 1912 roku w Warszawie, była absolwentką przedwojennego PIST-u (1935). Od roku 1935 występowała w teatrach Warszawy, Poznania, Katowic i Krakowa, po wojnie związała się ze scenami warszawskimi. Zmarła 3 marca 2011 roku w Skolimowie pod Warszawą.

Magda Sendecka

źródło: akademiapolskiegofilmu.pl; fototeka.fn.org.pl

 

CIEKAWOSTKI:

  • W 1935 roku ukończyła Wydział Aktorski Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie.

  • Podczas okupacji niemieckiej Irena Kwiatkowska pracowała w kuchni ZASP-u, podejmowała się też innych prac dorywczych. Była żołnierką AK, brała udział w powstaniu warszawskim.

  • Wystąpiła w reklamie z lat 90-tych proszku do prania Pollena 2000

  • Prowadziła audycje radiowe dla dzieci. Czytała wtedy m.in. wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwima. Jej wykonanie Ptasiego radia Tuwima do dzisiaj uchodzi za jedną z najwybitniejszych interpretacji wiersza w XX wieku.

  • Irena Kwiatkowska mogła się również pochwalić talentem wokalnym. Jej szlagier słyszeli prawdopodobnie wszyscy.

 

Źródło: eska.pl

 

CYTATY:

„Wybór zawsze wiąże się z utratą rzeczy, której nie wybraliśmy. Ale jeśli zaczynamy po niej rozpaczać, to nie mamy czasu dobrze zająć się tym, co wybraliśmy. Ani nie zjemy kotleta, ani nie nacieszymy się smakiem ryby. Żeby być szczęśliwym, trzeba kurczowo trzymać się teraźniejszości.“

„Łatwiej się pilnować, żeby nie żyć przeszłością. Wielu ludzi tylko pozornie żyje tu i teraz, w rzeczywistości są mieszkańcami odległych czasów. Jedni żyją pięć lat temu, inni dwadzieścia albo nawet pięćdziesiąt.(…) Człowiek jest wtedy tak zajęty rozpamiętywaniem, że teraźniejszość przechodzi mu koło nosa.“

„Optymizm w życie człowieka wnosi dużo spokoju.“

„Dobrze tak nie pamiętać, naprawdę. Każdemu polecam amnezję na starość.“

„Starość jest dobra, tylko trzeba nad tym pracować. Zapominam. Nie poznaję. Mogłabym się tym martwić, a ja w tym szukam niespodzianki. Więcej razy mogę się cieszyć, a tak byłoby mi nudno.“

Żródło: quotepark.com

Fot. Katowice.naszemiasto.pl

IRENA KWIATKOWSKA - "SZUJA": https://youtu.be/fUhOM7wyQpY

Opracowała: Agnieszka Sobiak