Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /libraries/cms/application/cms.php on line 471
Urodzili się... 14 września: Jerzy Zelnik - Bibliotekarz Lubuski

Urodzili się... 14 września: Jerzy Zelnik

ZELNIKAktor filmowy i teatralny, amant, aktywista. Niezapomniany Faraon. Jerzy Zelnik.

Jerzy Zelnik (ur. 14 września 1945 w Krakowie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, kojarzony głównie z rolą Ramzesa XIII w filmie Jerzego Kawalerowicza Faraon, scenarzysta małych form teatralnych (monodramów, etiud), reżyser teatralny, dyrektor artystyczny Teatru Nowego w Łodzi w latach 2005–2008. Został odznaczony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1997) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007).

Jest synem Jana Zelnika (ur. 20 lipca 1921, zm. 14 marca 2007 w Warszawie), reżysera dźwięku radiowego, autora sztuk scenicznych i słuchowisk. Po ukończeniu warszawskiego VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana (1963), podjął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończył w 1968. Na przedstawieniu dyplomowym zaprezentował się w pełnej temperamentu, o komediowym raczej zacięciu, scence w tragikomedii Antoniego Czechowa Trzy siostry jako Aleksander Wierszynin.

Jego debiutem scenicznym była rola Karola Kriebla w sztuce Václava Havla Puzuk, czyli uporczywa niemożność koncentracji (1968; pełnił także funkcję asystenta reżysera) na scenie krakowskiego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej, z którym był związany w latach 1968–1970, grając m.in. Lizandra w szekspirowskiej komedii Sen nocy letniej (1970). Występował potem w teatrach warszawskich: Dramatycznym (1970–1973), gdzie wystąpił m.in. w sztuce szekspirowskiej Juliusz Cezar (1971) jako Oktawian i w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wyzwolenie (1972) w roli Maski, Powszechnym im. Zygmunta Hübnera (1979–1986, od 1992), Scena Prezentacje (1981, 1998), Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (1986–1992), Muzycznym Roma (1994) i Ochoty (2002).

Zagrał także gościnnie w teatrach: Studio, Dramatycznym, Stołecznej Estrady w spektaklu Juliusza Słowackiego Złota Czaszka jako Peryt Ryszard (1974), im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie w przedstawieniu Słowackiego Mindowe w roli tytułowej (1975), Współczesnym w Szczecinie w sztuce Eugène Ionesco Macbett jako Banco (1976), Powszechnym w Łodzi w spektaklu Lwa Tołstoja Zmartwychwstanie jako Niechludow (1977), POSK w Londynie w komedii Juliana Tuwima Porwanie Sabinek jako Strzycki (1987), Scenie na Piętrze w Poznaniu (1999), im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy (2001), Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku jako tytułowy Makbet (2002; debiut reżyserski), Wrocławskim Teatrze Pantomimy w dramacie Mickiewicza Dziady jako Guślarz (2002) i Nowym im. Kazimierza Dejmka w roli tytułowego Don Juana Moliera (2008). W 2006 otrzymał nagrodę sekcji krytyków teatralnych ZASP „za inicjatywę polegającą na zaangażowaniu absolwentów rocznika 2004/2005 PWSFTViT w Łodzi w projekcie Scena Młodych”.

Debiutował na ekranie kinowym w komedii Leonarda Buczkowskiego Smarkula (1963). Uznanie zdobył podwójną kreacją pragnącego przeprowadzić reformy następcy tronu a następnie faraona, Ramzesa XIII, i rozszalałego Lykona w ekranizacji powieści Bolesława Prusa Faraon (1965) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, za którą otrzymał swoją pierwszą wypłatę. Zagrał w trzech filmach Andrzeja Wajdy: Przekładaniec (1968) na podstawie utworów Stanisława Lema jako doktor Burton, Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1971) na podstawie powieści Michaiła Bułhakowa w roli Judy z Kiriatu i adaptacji powieści Władysława Reymonta Ziemia obiecana (1974) jako Stein, pracownik kantoru w fabryce Grunspana.

Zasłynął jako tytułowy szlachetny prawnik Franciszek Murek w serialu Doktor Murek (1979) na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Zagrał postać Zygmunta Augusta w serialu Królowa Bona (1980), za którą zdobył nagrodę zespołową I stopnia Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za osiągnięcia aktorskie, a w szczególności za przybliżenie postaci historycznych, i w dramacie historycznym Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) z Anną Dymną. Zebrał pochlebne recenzje za rolę hrabiego Henryka w spektaklu Teatru Telewizji Nie-Boska komedia (1982) Zygmunta Krasińskiego w reżyserii Zygmunta Hübnera. W telewizyjnej adaptacji opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza Trzy młyny (1984) pojawił się jako homoseksualny koneser sztuki zakochany w młodym Julianie (Jan Jankowski). W telenoweli TVP1 Klan (1998–2000) wystąpił w roli Krzysztofa Malickiego, pierwszej wielkiej miłości Elżbiety Chojnickiej (Barbara Bursztynowicz).

Wziął udział w projekcie Verba Sacra. W 2006, podczas XI Festiwalu Gwiazd w Gdańsku, odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd powstałej na wyspie Ołowiance.
Brał udział w IV edycji programu Jak oni śpiewają. Odpadł w 5. odcinku, zajmując 12. miejsce. W 2010 wszedł w skład komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. 30 kwietnia 2014, po długiej chorobie, zmarła jego żona Urszula. W 1981 roku urodził się ich syn, Mateusz.
źródło: terazteatr.pl

 

Jerzy Zelnik, aktor filmowy i teatralny, odtwórca słynnej roli Ramzesa XIII w "Faraonie" w adaptacji powieści Bolesława Prusa, wyreżyserowanej przez Jerzego Kawalerowicza.

 

"Chyba najbardziej jestem związany z rolą Zygmunta Augusta w filmie pt. +Królowa Bona+" - podkreślał Zelnik w wielu wywiadach.

 

Jednak to właśnie jego pierwsza rola - Ramzesa w "Faraonie" (1965 r.) - najbardziej zapisała się w pamięci widzów i przyniosła sławę debiutującemu aktorowi.

 

"Korzystałem tam głównie ze swojej intuicji, spontaniczności, młodzieńczego entuzjazmu, bo przecież nie z doświadczenia zawodowego. Byłem dopiero po pierwszym roku studiów aktorskich w Warszawie" - opowiadał aktor podczas jednego z czatów internetowych.

 

Ekipa "Faraona" pracowała w ekstremalnie trudnych warunkach - w Egipcie, w Uzbekistanie i w Polsce. "Bywało, że w słońcu dochodziło do 60 stopni. Na pustynię dojeżdżaliśmy ok. 35 km w jedną stronę. Musieliśmy wyruszać o 4 rano, a byliśmy na miejscu dopiero o 6. Po wertepach jechaliśmy 17 km na godzinę, a więc każdy dzień zdjęciowy zaczynaliśmy już bardzo zmęczeni" - wspominał aktor.

 

Jerzy Zelnik, syn znanego reżysera radiowego Jana Zelnika, urodził się 14 września 1945 roku w Krakowie. Jest absolwentem warszawskiej PWST.

 

Występował kolejno w teatrach: Starym w Krakowie (1968-70), Dramatycznym w Warszawie (1970-73), Powszechnym w Warszawie (1979-86 i od 1992) i od 1986 roku w Studio (1986-92). W latach 2005-07 był dyrektorem artystycznym Teatru Nowego w Łodzi.

 

Na swoim koncie ma kilkadziesiąt ról filmowych. Występował m.in. u Andrzeja Wajdy w telewizyjnym "Przekładańcu" z roku 1968, według scenariusza Stanisława Lema, "Krajobrazie po bitwie" (1970), "Piłacie i innych" (1971).

 

Zelnik grał także w filmach Andrzeja Żuławskiego ("Pavoncello", 1967), Krzysztofa Zanussiego ("Hipoteza", 1972), Andrzeja Kondratiuka ("Skorpion, panna i łucznik", 1972), Kazimierza Kutza ("Znikąd donikąd", 1975), Grzegorza Królikiewicza ("Tańczący jastrząb" 1978), Witolda Orzechowskiego ("Droga w świetle księżyca", 1972, "Jej powrót", 1975), Wojciecha Jerzego Hasa ("Pismak", 1984), Ryszarda Bugajskiego ("Kobieta i kobieta", 1979).

 

Artysta stworzył też postać w adaptacji "Dziejów grzechu" (1975) Stefana Żeromskiego w reżyserii Waleriana Borowczyka.

 

Zagrał też w kilku polskich produkcjach historycznych - w 1971 roku wystąpił w "Bolesławie Śmiałym" Witolda Lesiewicza, a w latach 1980 i 1982 kolejno pojawił się w roli króla Zygmunta II Augusta w serialu TV "Królowa Bona" i "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny" Janusza Majewskiego.

Rok 1979 przyniósł Zelnikowi tytułową rolę w serialu "Doktor Murek" Witolda Lesiewicza, a w 1987 wystąpił w jednej z ról w telewizyjnej wersji "Komediantki" Jerzego Sztwiertni.

Brał też udział w kilku polsko - amerykańskich produkcjach, m.in. "And the Violins Stopped Playing" (1988), "Szuler" (1991) Adka Drabińskiego, czy "Gospel According to Harry" (1993) Lecha J. Majewskiego. Wystąpił też w dwóch horrorach - "Medium" (1985) i "Powrocie wilczycy" (1990).

Dwukrotnie wcielił się w postać Mikołaja Chopina, ojca znanego kompozytora - we francusko - polskim serialu "Napoleon" (1990) oraz w biograficznym obrazie Jerzego Antczaka "Chopin - pragnienie miłości" (2002).

Często gościł na małym ekranie: w serialach "Bank nie z tej ziemi" (1993-94), "Fitness Club" (1994-95), "Awantura o Basię" (1995), czy wreszcie w telenoweli "Klan" (od 1997 roku), "Na dobre i na złe" (2000-2001) oraz, "Magdzie M." (2006) i "Teraz albo nigdy" (2008).

Aktor często użycza swojego głosu jako narrator filmów dokumentalnych i animowanych (m.in. "Muminki").(PAP)

agz/

źródło: dzieje.pl

CIEKAWOSTKI:

  • W 1968 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie (Polska).
  • Jego ojcem jest reżyser radiowy Jan Zelnik.
  • Był jurorem w konkursie Nokia Mobile Movie Competition na XIV Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage w Łodzi w 2006 roku.
  • W 2012 roku wspólnie z Romą Gąsiorowską i Sebastianem Pawlakiem wystąpił w kampanii reklamowej Narodowego Instytutu Audiowizualnego, promującej digitalizację, udostępnianie i promocję polskiego dziedzictwa audiowizualnego.
  • W 2016 roku ukazała się jego autobiografia pt. "Szczerze nie tylko o sobie".
  • Był brany pod uwagę przy obsadzaniu roli Moryca Welta w filmie "Ziemia obiecana". Ostatecznie angaż otrzymał Wojciech Pszoniak.
  • Otrzymał następujące odznaczenia państwowe:

- 1997 r. - Odznaka "Zasłużony Działacz Kultury";

- 2007 r. - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;

- 2017 r. - Złoty Medal "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis".

  • W 2017 roku został ambasadorem akcji "Różaniec do Granic".

Źródło: filmweb.pl

CYTATY:
„Działalność artysty powinna przyczyniać się do jego wzrostu. Jeśli zagranie danej roli przyniosłoby odwrotny skutek, należy się wycofać. Będąc przed kamerą czy na teatralnej scenie trzeba mieć poczucie, że warto to robić. Aktor musi czynić wszystko zgodnie z własnym sumieniem. Dla innego postępowania, powodowanego na przykład korzyściami finansowymi, nie ma usprawiedliwienia.”

Czasem jestem zmuszony iść na artystyczne kompromisy, lecz nie posuwam się w tym za daleko”

Wiadomo, że kiedy jest się młodym, to głównie zmysły i odruch intuicji, emocje, to odgrywa ogromną rolę. Rozum jest w pogotowiu, że może się przyda. Kochanowski wzdychał, żeby rozum był przy młodości Jeśli człowiek w dojrzalszym wieku zachowa młodość, to wtedy rozum jest przy młodości”

źródło: wikiquoote.org, dziennikparafialny.pl

fot.:imdb.com

 

Opracowała: Agnieszka Sobiak