Zarys historii Biblioteki Publicznej w Szprotawie

Szczegóły

Anna Pelc

Odsłony: 5230

Historia Biblioteki Publicznej w Szprotawie rozpoczęła się 3 maja 1946 roku. Za twórcę biblioteki uznaje się inspektora samorządowego Leona Baciora oraz sekretarza wydziału powiatowego Henryka Mocka. Początkowo zakres jej działalności obejmował wyłącznie miasto Szprotawa, nie organizowano punktów w powiecie ze względu na bardzo mały stan księgozbioru. W skład szprotawskiej biblioteki powiatowej wchodził również oddział miejski. Początkowo biblioteka znajdowała się przy ul. Krasińskiego 6 i dysponowała jednym pomieszczeniem udostępnionym przez Wydział Powiatowy, a dopiero w roku 1948 przeniosła się do gmachu Urzędu Miejskiego. Pierwszym pracownikiem i kierownikiem biblioteki była Janina Bartoszewska, następnie zatrudniono czasowo Irenę Łucką, a w lipcu 1948 w Powiatowej Bibliotece Publicznej przyjęto do pracy Julię Zubkowską.

Pierwszy księgozbiór biblioteczny stanowiły głównie dary od przesiedleńców, ale były też książki z likwidowanych bibliotek klasztornych i dworskich. Zbiory pozyskiwano także z książnic spółdzielczych i centrali obrotu książkami głównie z Warszawy i Wrocławia. Część książek wypożyczana była z Inspektoratu Szkolnego, łącznie w roku 1946 biblioteka dysponowała księgozbiorem w ilości 360 woluminów.

Początki funkcjonowanie biblioteki były bardzo trudne. Ludność osiedlająca się na terenie Szprotawy i okolic w pierwszej kolejności musiała zaspokoić potrzeby wynikające z codziennego życia, a sprawy kulturalne schodziły w takiej sytuacji na dalszy plan. Jednak warto zwrócić uwagę na fakt obecności książki w życiu ludzi przesiedlonych, wypędzonych ze swoich wcześniejszych domów. Pomimo wszystko książka była dla nich znaczną wartością, gdyż znalazło się dla niej miejsce w niejednym, przywiezionym ze sobą, skromnym dobytku.

Pierwsze miesiące egzystencji biblioteki były bardzo trudne, wzrastała liczba czytelników, a posiadany księgozbiór nie był w stanie zaspokoić potrzeb czytelniczych. Stosowano różne metody na zbliżenie mieszkańców do biblioteki i jednoczesne pozyskanie środków na zwiększenie księgozbioru, organizowano m.in. zabawy taneczne. Brakowało jakichkolwiek funduszy na funkcjonowanie biblioteki, dlatego oprócz dochodów ze wspomnianych zabaw i składek członkowskich z biegiem czasu biblioteka zaczęła wprowadzać kaucje – 100 zł, wpisowe – 50 zł oraz abonament miesięczny – 30 zł.

W roku 1947 pozyskano 209 woluminów z Centralnej Zbiornicy Książek, co dało ogólną liczbę księgozbioru 985, w tym czasie biblioteka posiadała 94 czytelników. Rok później Biblioteka Powiatowa, wraz z oddziałem miejskim, przenosi się do Ratusza Miejskiego, gdzie oddano do jej dyspozycji trzy pomieszczenia. Rok 1948 to czas zasadniczych zmian w Powiatowej Bibliotece, ilość czytelników osiągnęła liczbę 240, a księgozbiór wynosił 2715 wol., zatrudniony jest wówczas dwuosobowy personel oraz osoba czasowo do pomocy. Biblioteka za swój główny cel obiera utworzenie sieci bibliotecznej na terenie powiatu i tak w tym samym roku powstają trzy biblioteki gminne oraz 20 punktów bibliotecznych, które zaopatrywano w wymienne komplety książek z Biblioteki Powiatowej. Największym problemem nękającym placówki wiejskie jest wówczas brak prądu, który uniemożliwia czytanie książek w okresie jesiennym i zimowym, co powoduje spadek czytelnictwa.

Dzięki wzrastającym dotacjom książkowym z Ministerstwa Oświaty w bibliotekach terenowych zaczynają się kształtować stałe księgozbiory. Aby umożliwić szerokiemu gronu odbiorców dostęp do księgozbioru, obniżane są opłaty biblioteczne i znoszone kaucje.
W roku 1949 następuje przełom w organizacji sieci bibliotecznej na terenie powiatu, uruchamia się także samodzielny oddział miejski w Szprotawie, korzysta on ze zbiorów Biblioteki Powiatowej, mimo iż jej zasoby przeznaczone są dla bibliotek wiejskich. Rok później liczba osób korzystających z biblioteki osiągnęła 545 osób, a stan księgozbioru liczbę 4350 wol. 18 grudnia 1951 roku Powiatowa Biblioteka zorganizowała czytelnię i oddała do jej dyspozycji wybrane komplety książek oraz różne czasopisma polskie i radzieckie.

W roku 1956 biblioteki powiatowa i miejska zostają połączone w Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną, w tym czasie biblioteka dysponuje 15 079 woluminami, a korzysta z niej 754 czytelników. W sumie w powiecie funkcjonowało ówcześnie osiem bibliotek wraz z Biblioteką Powiatową oraz 42 punkty biblioteczne. Zaczęto nadrabiać zaległości z zakresu opracowania zbiorów, sporządzono katalog działowy i poziomowy, uzupełniono katalog alfabetyczny, a także wprowadzono katalog nowości i wznowień. Biblioteka w tym czasie nie prowadziła samodzielnych zakupów, lecz otrzymywała książki z zakupu centralnego, co uniemożliwiało jej ingerencję w strukturę i ilość gromadzonych zbiorów.

Z początkiem lat 60. zakończono organizację placówek bibliotecznych, niemal we wszystkich wsiach, przysiółkach, większych zakładach pracy, PGR-ach, znajdowały się placówki biblioteczne. Część punktów bibliotecznych prowadzono w mieszkaniach prywatnych lub przy świetlicach i klubach wiejskich. Ludzie obsługujący te punkty wykonywali tę pracę społecznie, bez pobierania żadnego wynagrodzenia. Sieć tworzyło 10 bibliotek, w tym siedem wiejskich, oraz 49 punktów bibliotecznych nawet w tak odległych miejscowościach jak Jakubowo, Jędrychówek czy Wysoka.

W roku 1960 obchodzono 700-lecie miasta Szprotawa, również biblioteki aktywnie uczestniczyły w tym przedsięwzięciu, organizując szereg imprez, wystawy historyczne, dorobku kultury, druków archiwalnych itp. Licznie opracowano materiały dotyczące historii Szprotawy jej zabytków i okolic.

W roku 1964 Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna pozyskała dwa pomieszczenia z przeznaczeniem na czytelnię i oddział dziecięcy, które poddano kapitalnemu remontowi. Na czas tegoż remontu i adaptacji część księgozbioru z wypożyczalni przeniesiono do lokalu zastępczego. Biblioteka wprowadziła wolny dostęp do półek, kontynuowano też wymianę kompletów książek z bibliotekami terenowymi i większymi punktami bibliotecznymi. Oprócz istniejących już katalogów alfabetycznych i działowych zaczęto opracowywać katalogi tematyczne i zagadnieniowe. Rok później zakończono remont otrzymanych pomieszczeń, które przeznaczono na czytelnię, oddział dziecięcy i gabinet instrukcyjno-metodyczny wraz z działem gromadzenia i opracowania zbiorów.

Warto zwrócić uwagę na fakt istnienia przy bibliotece zespołu siatkarek, który powstał w ramach Związku Zawodowego Pracowników Kultury, w celu integracji czytelników z bibliotekarzami. W ramach rekreacji organizowano liczne mecze zarówno na terenie Szprotawy, jak i na wyjazdach. Biblioteka skrupulatnie notowała swoją działalność poprzez prowadzenie kroniki bibliotecznej, która niestety została skradziona i zniszczona.

Do jednej z form promocji czytelnictwa należało także prowadzenie radiowęzła terenowego, dzięki któremu biblioteka mogła informować lokalną społeczność o bieżących wydarzeniach, ale także prowadzić dyskusje nad książką, nadawać recenzje i informować o wydarzeniach literackich i swojej działalności.

W roku 1971, ówczesna kierowniczka biblioteki Irena Pilewicz, podjęła działania zmierzające do budowy lokalu na potrzeby Powiatowej i Miejskiej Biblioteki. Rozpoczęcie budowy uwarunkowane było zgromadzeniem odpowiednich funduszy w Powiatowym Funduszu Rozwoju Kultury. Miejska Rada Narodowa wypuściła partię ,,cegiełek”, które rozprowadzała biblioteka, aby w ten sposób pozyskać jakiekolwiek środki na rozpoczęcie budowy. Planowany budynek miał być siedzibą Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz Biblioteki Pedagogicznej wybudowanym w czynie społecznym. Uzyskano działkę, opracowano plany sytuacyjno-wysokościowe, przeprowadzono geologiczne badanie gruntu, zlecono opracowanie projektu do Wojewódzkiego Biura Projektów w Zielonej Górze. Wraz z rozwiązaniem Powiatowej Rady Narodowej plany budowy nowego obiektu zostały przerwane.

W roku 1975, wraz z reformą administracyjną zlikwidowano istniejące wcześniej Powiatowe Rady Narodowe. Jedna z takich Rad miała swą siedzibę w Szprotawie przy al. Niepodległości 16, dlatego też po jej likwidacji przed biblioteką otworzyła się szansa na pozyskanie opuszczonego budynku pod swą działalność. Konieczność przeniesienia biblioteki wynikała z braku możliwości dalszego funkcjonowania w Ratuszu Miejskim. Ograniczona przestrzeń hamowała dalszy rozwój biblioteki, a zawieszenie planów budowy nowej siedziby pozbawiały bibliotekę perspektyw na przyszłość.

W miesiącach od lipca do września 1975 roku, w nowej siedzibie biblioteki, trwały prace remontowe polegające na dostosowaniu pomieszczeń do potrzeb bibliotecznych, gdyż wcześniej budynek składał się z kilkunastu małych pomieszczeń biurowych. Biblioteka zagospodarowała parter budynku, którego łączny metraż wyniósł 477,9 metra kw., co pozwalało na swobodną organizację poszczególnych działów. Na czas remontu utworzono dla czytelników zastępczy punkt biblioteczny. Rok później rozpoczęto remont i adaptację pomieszczeń piwnicznych z przeznaczeniem na Klub Czytelnika oraz Pracownię dla Dzieci. Oprócz podstawowych remontów biblioteka postanowiła ozdobić swoje wnętrza w bardziej oryginalny sposób, i tak w roku 1977 lub 1978, na ścianie w Czytelni dla Dorosłych powstała grafika, która zdobi to pomieszczenie do teraz.

Początkowo obawiano się, iż przenosiny biblioteki z centrum miasta w dalsze jego rejony spowoduje spadek czytelnictwa, jednakże obawy te nie potwierdziły się i biblioteka nadal cieszyła się uznaniem wśród mieszkańców Szprotawy. Dużą rolę odegrała tu uzyskana przestrzeń biblioteczna, dzięki której stworzono czytelnikom komfortowe warunki zarówno do przebywania, jak i korzystania ze zbiorów. W roku 1976 Biblioteka Powiatowa Miasta i Gminy zarejestrowała 3131 czytelników, a stan jej księgozbioru wynosił 33 753 woluminy.

W roku 1983 funkcję dyrektora biblioteki obejmuje Ewa Marzec, pozostaje ona na tym stanowisku do września 2006 roku. W tym czasie pani Marzec zostaje wielokrotnie nagradzana za swoje osiągnięcia w dziedzinie kultury m.in.: odznaką Zasłużonego Działacza Kultury, odznaką za Zasługi w Rozwoju Województwa Zielonogórskiego, medalem za Udział w Dorobku Gminy Szprotawa oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi.

W tym czasie biblioteka posiadała 4 filie oraz 12 punktów bibliotecznych. Organizowano też czasowe punkty biblioteczne w mieście, np. przy okazji kolonii letnich lub przy szpitalu miejskim, gdzie funkcjonowało OHP dla dziewcząt kształcących się na sanitariuszki. Biblioteka cieszyła się niesłabnącą sympatią czytelników, co przekładało się na fakt, iż była ona przez długi czas w czołówce najlepszych bibliotek w południowej części województwa. Biblioteka stale się rozwijała i powiększa swój księgozbiór, który w roku 1986 składał się z 39 776 woluminów, a liczba zarejestrowanych czytelników wynosiła 3138.

Lata 90. to trudny czas dla szprotawskiej biblioteki. Transformacja ustroju państwa, utworzenie samorządów terytorialnych i kłopoty finansowe odcisnęły swe piętno na funkcjonowaniu bibliotek. Zmniejszono zatrudnienie o prawie 50%, jednocześnie stale zwiększało się czytelnictwo, dlatego też biblioteka znacznie ograniczyła działalność kulturalno-oświatową. Bibliotekarzy pozbawiono dodatków terenowych i funkcyjnych, zmniejszono liczbę placówek, zlikwidowano punkty biblioteczne, w roku 1993 zlikwidowano ostatni punkt w Kartowicach. Udało się utrzymać filie biblioteczne, jednakże przy skróconym czasie pracy i mniejszym zatrudnieniu.

Pomimo licznych problemów, jakim biblioteka musiała stawić czoła, nie pogrążyła się ona w stagnacji. Stopniowo wymieniano wyposażenie biblioteczne, w latach 1996–1999 przeprowadzono generalny remont biblioteki, a także zmodernizowano linie telefoniczne. Jednocześnie nie zapominano o potrzebach czytelników, dokonując zakupów nowości i organizując spotkania autorskie i wystąpienia prelegentów.

Koniec lat 90. przyniósł dalszy rozwój czytelnictwa w szprotawskiej bibliotece, 31,2% ogółu mieszkańców Szprotawy było czytelnikami. Na tak wysoki stan czytelnictwa wpływały głównie zakupy nowości, atrakcyjne zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Możliwość dokonywania zakupu większej ilości literatury i prenumeraty prasy, a także remont placówki i podniesienie jej estetyki były możliwe dzięki wysokim środkom finansowym otrzymanym od władz samorządowych. Wszystkie te działania pozytywnie wpłynęły na wzrost liczby czytelników, wypożyczeń i odwiedzin w bibliotece.

Biblioteka od początków swej działalności podejmowała szereg przedsięwzięć, mających na celu popularyzację książki i kultury wśród dzieci i dorosłych. Zwłaszcza dzieciom poświęcano szczególną uwagę, ponieważ stanowiły one około 42% ogółu czytelników. To dla nich organizowano lekcje biblioteczne, konkursy, zajęcia wakacyjne, wieczornice, zajęcia czwartkowe. Przy bibliotece funkcjonowało kółko historyczne i Koło Przyjaciół Biblioteki. Uroczyście obchodzono Dzień Dziecka i inne święta okolicznościowe, organizowano odczyty, dyskusje, liczne spotkania z pisarzami i redaktorami oraz wiele innych. W roku 1988 utworzona została Czytelnia dla Dzieci, która stworzyła miejsce do korzystania ze zbiorów na miejscu, a także ułatwiła organizację zajęć dla dzieci. Wcześniej natomiast funkcjonował „pokój zabaw”, w którym odbywały się cotygodniowe, czwartkowe spotkania dla młodszych czytelników.

Rok 2000 przyniósł zmiany organizacyjne biblioteki, która stała się jednostką budżetową, w roku 2002 zmieniono statut biblioteki i nadano jej nazwę Miejskiej Biblioteki Publicznej. W tym czasie biblioteka była placówką macierzystą dla 5 fili bibliotecznych: w Długiem, Siecieborzycach, Lesznie Górnym, Dzikowicach i Filii nr 1 znajdującej się przy Szpitalu Miejskim.

Rok 2000 i lata kolejne zaczęły powoli wprowadzać bibliotekę w nowy etap – etap nowoczesnych technologii. Zaczęto sukcesywnie gromadzić zbiory multimedialne, które w kilka lat później dały możliwość utworzenia wypożyczalni tych zbiorów. Stopniowo zaczęto się przymierzać do komputeryzacji biblioteki i wyposażenia ją w łącza internetowe.
Rok 2000 był szczególny również ze względu na stan czytelnictwa i wypożyczeń, które były wyższe niż w latach poprzednich. Niestety tendencja ta nie utrzymała się i wraz z upowszechnianiem się dostępu do internetu czytelnictwo zaczęło się sukcesywnie zmniejszać.

W latach następnych biblioteka zorganizowała pierwsze stanowiska komputerowe z dostępem do internetu, a pracownicy przeszli szkolenia z zakresu obsługi komputera. Aby sprostać wymogom czytelników nastawionych na uzyskanie szybkiej informacji, biblioteka musiała dostosować się do ich potrzeb i oczekiwań, tym samym wkraczając w dobę tzw. społeczeństwa informacyjnego.

Od 1 października 2006 roku funkcję dyrektora MBP sprawuje mgr Jolanta Wawrzyniak, oprócz dyrekcji, w szprotawskiej bibliotece pracuje łącznie 8 osób. Bibliotekarki opiekujące się poszczególnymi działami są osobami wykwalifikowanymi i posiadającymi długoletnie doświadczenie. Biblioteka posiada 5 filii wiejskich i 2 punkty biblioteczne na terenie miasta Szprotawa.

Współczesna biblioteka bardzo się różni od tej sprzed 65 lat, wkroczyły do niej nowoczesne technologie, utworzono czytelnię internetową i wypożyczalnię zbiorów multimedialnych. Prowadzone są kursy komputerowe dla seniorów, Dyskusyjne Kluby Książki, biblioteka bierze udział w różnorodnych projektach, pozyskuje fundusze i granty na rozwijanie swej działalności, by stawać się coraz bardziej atrakcyjną dla swoich użytkowników. Biblioteka obecnie to nie tylko regały z książkami, ale też miejsce życia kulturalnego i społecznego, miejsce nauki i kultury języka – miejsce na miarę XXI wieku.