Aktywne społeczności. Zmiana społeczna. Katalog praktyk, Wydaw. Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL, Warszawa 2010, 126 s.
Publikacja wydana w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”, efekt pracy animatorów regionalnych pracujących w projekcie oraz ekspertów ze Stowarzyszenia Centrum Aktywności Lokalnej wspierającego aktywność społeczną mieszkańców wsi i miast. Stowarzyszenie realizuje również szkolenia z zakresu planowania pracy bibliotek oraz cykl szkoleń specjalistycznych w ramach Programu Rozwoju Bibliotek. Zaprezentowane w publikacji działania kierowane do seniorów, osób niepełnosprawnych, dzieci, młodzieży, bezrobotnych mogą służyć inspiracji i pomóc w podjęciu interesujących inicjatyw na rzecz rozwoju społeczności lokalnych. Przykłady z niemal wszystkich województw, w tym również z województwa lubuskiego (Naprawdę Wielkie Nowiny, Miasto ludzi z pasją) uczą, jak wykorzystywać możliwość kreowania zmiany społecznej. Pokazują, że oddolne inicjatywy społeczne przynoszą zaskakujące efekty, że warto nawiązywać partnerstwa i współpracować. „Partnerstwa wielu instytucji z różnych sektorów (publicznego, pozarządowego i prywatnego) mają o wiele większe możliwości niż indywidualne podmioty, dzięki czemu mogą otwierać zamknięte dotąd drzwi”. Wprawdzie dużo zależy od nas samych, naszej mobilizacji i determinacji, sukcesem jednak jest zarazić swoim entuzjazmem innych i zachęcić otoczenie do wspólnego działania. Trzydzieści przykładów społecznych animacji z różnych regionów Polski to wartościowa lektura i doskonały materiał do dyskusji na długie zimowe wieczory dla bibliotekarzy, przedstawicieli lokalnych władz, organizacji pozarządowych, instytucji pomocy społecznej. Publikacja dostępna w wersji elektronicznej: http://www.pliki.cal.org.pl/aktywne%20/CAL%20%281%29.pdf.
[M.S.]

Bajka w przestrzeni naukowej i edukacyjnej, red. M. Zaorska, J. Nawacka, Wydaw. UWM w Olsztynie, Olsztyn 2011, 445 s.
W trzech rozdziałach: Bajka w przestrzeni pedagogicznej i psychologicznej, Bajka w przestrzeni literackiej i językowej oraz Bajka w przestrzeni społeczno-kulturowej różnych narodów interesujące treści znajdzie każdy, kto w bajce odnajduje źródło i inspirację zarówno badań naukowych, jak i codziennych refleksji i przemyśleń. We wstępie czytamy, że trudno wyobrazić sobie bez bajki szczęśliwe dzieciństwo, ciepły dom, mądrą szkołę, naukę i sztukę. Należałoby podkreślić, że trudno sobie wyobrazić bez bajki również bibliotekę. Teksty, które ukazały się w ramach monografii, mogą posłużyć do inspiracji i uzupełnienia działań w ramach bajkoterapii i codziennych relacji z czytelnikiem (B. Zieleniewska-Rudnicka, Rola bajki w edukacji filozoficznej; A. Lubański, Baśń i fantazmaty. Ujęcie psychoanalityczne; M. Sławińska, Bajka magiczna jako inspiracja do działań twórczych w przedszkolu i szkole). Pomogą niewątpliwie w rozmowach na temat tego gatunku z rodzicami i młodymi użytkownikami (A. Kondracka-Zielińska Obecność elementów baśniowych, mitów i legend w sadze o Wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego oraz „Koralinie” Neila Gaimana. Aspekty edukacyjno-wychowawcze we współczesnych powieściach fantastycznych; J. Piwowar Bajka w przestrzeni komunikowania społecznego). Uświadomią w końcu, jak ważny jest właściwy wybór, zwłaszcza przy filmowych animacjach (Z. M. Hass, Bajka teatralna i filmowa w procesie wychowania). Analizy ukazują stałą obecność bajki na mapie świata, w codziennym życiu człowieka bez względu na jego narodowość, podkreślają bezdyskusyjny uniwersalizm i ponadczasowość tego gatunku w przestrzeni naukowej, edukacyjnej i społecznej.
[M.S.]

Barbara Ciwoniuk, Igor, Wydaw. Literatura, Łódź 2011, 160 s.
Powieść wydana w serii „Plus minus 16”, poruszającej problemy młodzieży. Tym razem autorka dotyka zagadnienia dysleksji. Tytułowy bohater boryka się również z rozterkami związanymi z rozstaniem rodziców. Nie jest łatwo ocenić, który problem zarysowany jest bardziej wyraziście. Trudno porównywać Igora z Poczwarką Doroty Terakowskiej, której tytułowa bohaterka dotknięta jest zespołem Downa. Z punktu widzenia dorosłego odbiorcy zestawienie nie wypadłoby pozytywnie, chociaż porównywalne i bardzo cenne jest opisywanie problemu z perspektywy dotkniętego chorobą bohatera. Tak prowadzona narracja pozwala spojrzeć z dystansem na chorobę, oswoić się z nią, a przede wszystkim lepiej zrozumieć dotknięte dysfunkcją dzieci. Pewne zachowania przestają być „dziwne”, śmieszne czy irytujące. Jednocześnie powieść Ciwoniuk pokazuje, że dysleksja nie wyklucza sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, w tym również wśród szkolnych rówieśników. Igor uczy się, a poprzez swoje doświadczenia uczy również czytelników, jak żyć z dysleksją, „znienawidzoną panią D.”, która pozostanie mu „wierna przez całe życie”. Na okładce końcowej znajdziemy nazwiska słynnych dyslektyków: malarzy, rzeźbiarzy, sportowców, ludzi biznesu, kompozytorów, pisarzy, dziennikarzy, polityków, wynalazców, naukowców, aktorów. Ich znajomość pełni w pewnym sensie funkcję terapeutyczną, podnosi poczucie wartości młodych dyslektyków, uspokaja zestresowanych rodziców i dodaje siły do walki z chorobą.
Matka Igora to „stateczna na co dzień kobieta (kierownik biblioteki!)”. Jej postawa i relacje z otoczeniem mogą stać się dodatkowo przyczynkiem do refleksji i dyskusji nie tylko na temat sytuacji samotnego rodzica wspomagającego dziecko z dysfunkcją, ale także kolejną lekturą do przemyśleń na temat stereotypu bibliotekarza. Jak postrzegani są bibliotekarze przez współczesnych autorów? Na ile odwieczny stereotyp uległ zmianie? Jak postrzegane są biblioteki? Odpowiedzi na te pytania ukryte w powieści Barbary Ciwoniuk na pewno nie umkną uwadze wnikliwych bibliotekarzy.
Książka Igor nominowana przez polską Sekcję IBBY do programu „Outstanding Books for Young People with Disabilities 2007” polecana jest przez Klub Literacki Litera oraz dwutygodnik edukacyjny dla gimnazjalistów „Viktor Gimnazjalista”.
[M.S.]

Inspirator obywatelski. Przewodnik po nieformalnej edukacji obywatelskiej w bibliotekach publicznych i nie tylko..., red. G. Makowski i F. Pazderski, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011, 150 s.
Inspirator obywatelski to książka wyjątkowa, publikacja, która – jak wskazuje jej tytuł – ma za zadanie inspirować, zachęcać czytelników. Do czego? Przede wszystkim do działań na rzecz wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego.
Zdaniem pracowników Instytutu Spraw Publicznych – redaktorów książki – w Polsce za mało edukuje się w tej kwestii. Stąd zauważalne w naszym państwie są m.in.: niska frekwencja wyborcza, brak wspólnych działań, brak zaufania do siebie, do prawa i instytucji publicznych. Inspirator obywatelski ma wypełnić lukę i wpisać się w działania na rzecz wzmocnienia jakości polskiego społeczeństwa obywatelskiego. Adresowany jest przede wszystkim do pracowników instytucji działających na pograniczu państwa i obywatela ale także – uwaga! –do bibliotekarzy pracujących w miejscach, „które są w pewnym sensie predestynowane także do pełnienia funkcji ośrodków kształcenia obywatelskiego”. Współczesna, nieformalna edukacja obywatelska jest według redaktorów Inspiratora bardzo elastyczna, a jej podstawą jest to, iż można ją praktykować w każdym miejscu i czasie. Co ciekawe, wydanie książki zostało poprzedzone warsztatem nazwanym „Okrągły stół bibliotekarzy”. Jego celem było przeanalizowanie zagadnień związanych z nieformalną edukacją obywatelską i stworzenie projektów, które mogłyby być przeprowadzone w rzeczywistości. Projekty te zostały uwzględnione w drugiej części Inspiratora obywatelskiego; są to cztery propozycje adresowane do młodzieży i seniorów. W drugiej części opisano również ciekawe, dobrze przeprowadzone polskie i zagraniczne projekty z zakresu nieformalnej edukacji obywatelskiej. Pierwsza część przewodnika autorstwa Benedikta Widmaiera i Grzegorza Makowskiego jest teoretyczna i pozwala na nowo odczytać ową edukację szczególnie w odniesieniu do bibliotek i ich działalności.
Inspirator Obywatelski został ciekawie i nowocześnie zaprojektowany graficznie. Wydany dzięki Programowi Rozwoju Bibliotek w ramach projektu „Lokalne biblioteki jako centra edukacji obywatelskiej w Europie” może śmiało inspirować bibliotekarzy nie tylko do działań z zakresu edukacji obywatelskiej.
[M.K.]

Ewa Ostapowicz, Inwentaryzacja w instytucjach kultury. Praktyczny przewodnik z wzorami dokumentów, Wydaw. Prawo dla Praktyków, Sieradz 2011, 168 s.
Vademecum dla kadry zarządzającej instytucji kultury, w tym dyrektorów, kierowników i księgowości bibliotek. Najnowsza publikacja z praktycznym komentarzem, jak przeprowadzić inwentaryzację, uwzględniając specyfikę instytucji kultury. Autorka – ekonomistka, pracownik Uniwersytetu Warszawskiego od wielu lat zajmuje się zagadnieniami związanymi z finansami i rachunkowością. W trzynastu rozdziałach szczegółowo omawia: cel, rodzaje, metody, terminy, planowanie, przeprowadzenie i rozliczenie inwentaryzacji. Podaje użyteczne wskazówki odnośnie metod inwentaryzacji, które najwygodniej zastosować do poszczególnych składników majątku, księgowania różnic inwentaryzacyjnych, rozliczania osób materialnie odpowiedzialnych. Radzi, jakie zapisy umieścić w instrukcji inwentaryzacyjnej instytucji kultury, jak prawidłowo przeprowadzić skontrum materiałów bibliotecznych, jak inwentaryzować dzieła sztuki i zbiory muzealne. W książce znajdziemy również informacje na temat najczęściej popełnianych błędów przez instytucje kultury w tym zakresie.
Atutem poradnika jest komplet wzorów dokumentacji inwentaryzacyjnej, które po dostosowaniu do własnych realiów majątkowych i organizacyjnych może zaadoptować każda instytucja kultury. Autorka zamieszcza wzór protokołu, rejestru i zestawienia ubytków, wykaz aktów i podstaw prawnych. Gotowe do użycia wzory zgrane zostały na dołączonym do książki pendrivie, na którym znajdziemy m.in. arkusz spisu z natury, wzór protokołu poinwentaryzacyjnego z wnioskiem o likwidację, zarządzenie wprowadzające politykę rachunkowości, zarządzenie w sprawie powołania komisji inwentaryzacyjnej, oświadczenie wstępne i końcowe osoby materialnie odpowiedzialnej, zarządzenie i protokół inwentaryzacji kasy, zarządzenie w sprawie wprowadzenia regulaminu skontrum, regulamin skontrum biblioteki, zarządzenie o przeprowadzeniu skontrum, protokół przeprowadzonego skontrum, protokół weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych.
[M.S.]

Alek Tarkowski, Edwin Bendyk, Scenariusze przyszłości bibliotek, FRSI, Warszawa 2011, 67 s.
Publikacja wydana w ramach Programu Rozwoju Bibliotek opracowana została w ramach projektu, do którego zaproszono ekspertów związanych bezpośrednio z bibliotekarstwem oraz z obszarami stanowiącymi kontekst dla działania bibliotek. W zespole znaleźli się dziennikarze, medioznawcy, literaturoznawcy, socjolodzy, architekci. Uzupełnieniem były opinie z ankiety przeprowadzonej wśród kilkudziesięciu bibliotekarzy. Autorzy raportu (dr Alek Tarkowski: dyrektor Centrum Cyfrowego Projekt: Polska, Członek Zespołu Doradców Strategicznych przy Prezesie Rady ministrów) pisząc o funkcjach bibliotek, kluczowych trendach, mając świadomość zmian, jakie zachodzą w bibliotekach i podkreślając znaczenie nieustannych starań na rzecz ich dalszej modernizacji, stawiają zarazem pytanie o to, „jak bardzo biblioteka może się zmienić – i nadal pozostać biblioteką”. Odpowiedzi wydają się szukać dzisiaj wszyscy bibliotekarze: zarówno ci otwarci na zmiany, wychodzący naprzeciw nowym trendom, jak i sceptycy, podchodzący do innowacyjnych przedsięwzięć z umiarkowanym entuzjazmem. W kontekście nieuchronności zmian trzy scenariusze przyszłości bibliotek (panoptykon, biblioteka oddolna, twórcza destrukcja) tworzą wizje, z którymi warto się zapoznać. Wizjonerstwo to niewątpliwie jedna z ważniejszych cech przywódcy, lidera zespołu, menadżera – dyrektora instytucji kultury. Musimy umieć wyobrazić sobie, jak współtworzone przez nas instytucje mogą wyglądać za dwadzieścia lat, by już teraz świadomie uczestniczyć w ich rozwoju. Raport dostępny jest w formie elektronicznej na stronie www.biblioteki.org w zakładce: publikacje.
[M.S.]

Technologie informacyjno-komunikacyjne w procesie kształcenia, red. J. Jędryczkowski, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2011, 188 s.
Książka dla wszystkich, którzy udostępniają media elektroniczne, administrują tymi zasobami i korzystają z nowoczesnych technologii w działalności edukacyjno-animacyjnej. Artykuły ujęte w pierwszym rozdziale: Technologie informacyjno-komunikacyjne w edukacji poruszają istotne zagadnienia w pracy współczesnego bibliotekarza i ofercie biblioteki: Dziecko w świecie multimediów – szanse i zagrożenia, Multimedia w terapii pedagogicznej, Technologie informacyjne w realizacji podstawowych zasad zajęć terapeutycznych, Edukacja medialna dorastającej młodzieży, Edukacyjne konteksty internetowych kanałów przekazu czy Odbiór przekazu filmowego. Analizie poddano również internetowy portal Nasza Klasa definiowany jako miejsce zaspokajania potrzeb społecznych. Wyniki badań przeprowadzonych wśród jego użytkowników w uogólnieniu można by odnieść do innych portali społecznościowych, co z kolei może posłużyć jako jeden z punktów odniesienia w aspekcie corocznych analiz statystycznych i opisowych działalności bibliotek. Rozdział drugi: Zasada poglądowości, a realizacja mediów edukacyjnych obejmuje zagadnienia związane z praktyczną realizacją multimedialnych materiałów edukacyjnych. Przytaczane są przykłady zastosowań m.in. w kształceniu na odległość, wirtualnych grach i komunikacji. Uwagi na temat elementów koncentrujących, sieciowych pokazów i demonstracji w trybie online, wykładów w formie aktywnych prezentacji są ważne dla bibliotekarzy stale podnoszących i uzupełniających swoje kwalifikacje zawodowe oraz wykorzystujących nowoczesne technologie w codziennej pracy.
[M.S.]

Alicja Ungeheuer-Gołąb, Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą. Podręcznik, Wydaw. SBP, Warszawa 2011, 122 s.
Podręcznik Alicji Ungeheuer-Gołąb to druga książka z nowej serii „Biblioteki-Dzieci-Młodzież” wydawanej przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Obowiązkowa lektura dla rodziców, bibliotekarzy pracujących z dziećmi oraz wychowawców.
Autorka jest pracownikiem naukowym Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zajmuje się badaniami nad literaturą dla najmłodszych w kontekście jej związków z pedagogiką, psychologią czy antropologią. W swoich badaniach podkreśla istotę wczesnych kontaktów dzieci z literaturą, wskazując na ogromną rolę pośrednika dziecięcej literatury, czyli dorosłych. A. Ungeheuer-Gołąb zwraca uwagę na fakt, iż dorośli nie doceniają wagi pierwszych lat życia dziecka (od 0 do 3 lat), one zaś mają istotne znaczenie dla dalszych etapów życia każdego malucha.
Książka Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą została podzielona na cztery rozdziały. W rozdziale pierwszym autorka prezentuje przede wszystkim właściwości psychofizyczne, emocjonalne i społeczne dziecka w wieku od 0 do 3 lat jako odbiorcy literatury oraz strefy literackie wczesnego dzieciństwa. Do owych stref zalicza: formy paraliterackie (np. zawołania i przekomarzania), pierwsze teksty o charakterze utworów ludowych bądź literackich (np. kołysanki, wyliczanki, bajeczki), książki obrazkowe (np. książki Erica Carla) oraz opowieści wierszem i utwory z bogatszą fabułą (np. twórczość Brzechwy, Tuwima, Papuzińskiej, Gellner). W rozdziale drugim A. Ungeheuer-Gołąb podejmuje zagadnienie inicjowania kontaktów małego dziecka z literaturą. Ukazuje obszary kontaktu dziecka z literaturą na przestrzeni wieków. Pisze o czytaniach domowych, czyli przekazywaniu dziecku opowieści zarówno ustnych, jak i zapisanych. Podkreśla, iż z wczesnego dzieciństwa dziecko powinno zapamiętać przede wszystkim to, iż opowieść daje przyjemność. Mowa tu o tzw. funkcji fatycznej, która niesie ze sobą „podtrzymywanie kontaktu pomiędzy pośrednikiem lektury, a odbiorcą i sprzyja tworzeniu się między nimi specjalnej więzi, której zawsze towarzyszy literatura”. Rozdział trzeci traktuje o dorosłym – pośredniku, którego czytanie wg autorki powinno oddziaływać na dziecko wielokierunkowo, czyli na sferę sensomotoryczną, emocjonalną i intelektualną. W rozdziale ostatnim – czwartym autorka porusza zagadnienie czytania najmłodszym definiowanego jako propozycja do rozmowy. Takie czytanie wiąże z opowiadaniem, śpiewaniem, teatralizowaniem oraz inscenizowaniem. I tu także A. Ungeheuer-Gołąb podkreśla fakt, iż mądry pośrednik powinien zadbać o to, by kontakt dziecka z utworem miał miejsce w atmosferze miłości i poczucia bezpieczeństwa. W rozdziale czwartym na uwagę zasługują również przykłady zabaw z małym dzieckiem inspirowane utworami literackimi, w tym przykłady zabaw literackich z tatą.
Podręcznik Alicji Ungeheuer-Gołąb Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą czyta się z przyjemnością. Jest on jednocześnie, obok książki Grażyny Lewandowicz Nosal Książki dla najmłodszych. Od zera do trzech, publikacją porządkującą wiedzę z zakresu literatury dziecięcej dla dzieci do lat trzech.
[M.K.]